موضوع: سقط

تعريف :سقط عبارتست از دفع خودبخودي (expulsion ) يا دفع با دخالت ( extraction) همه يا بخشي از محصولات حاملگي (جفت ، پرده ها با يا بدون جنين زنده يا مرده ) قبل از اينکه جنين براي زنده ماندن در خارج رحم به اندازه کافي تکامل پيدا يافته باشد ، يعني قبل از هفته 20 حاملگي بر اساس LMP و يا جنين کمتر از 500 گرم .
تقسيم بندي : بر اساس علت :
الف. سقط خودبخود(Spontaneous Abortion) : فرآيند دفع خودبخود آغاز مي شود
ب. سقط تحريکي (Induced Abortion) : شروع سقط با دخالت آغاز مي شود .
1. سقط therapeutic : در موارد :خطر حاملگي براي سلامتي مادر،جنين با ناهنجاري شديد، حاملگي حاصل از rape يا زنا با محارم
2. سقط elective : به درخواست مادر و توسط کادر پزشکي انجام مي شود .
3. سقط criminal : به درخواست مادر و معمولا توسط افراد فاقد صلاحيت انجام مي شود .
بر اساس نمايش کلينيکي clinical presentation:
الف. سقط تحت باليني(Subclinical Abortion) : سقط قبل از آنکه بارداري به صورت کلينيکي تشخيص داده شود . با اندازه گيري سريال βhCG از زمان لقاح قابل تشخيص است .
ب. تهديد به سقط (Threatened Abortion) : زودرسترين تشخيص باليني سقط است . امکان سقط وجود دارد ولي هنوز صورت نگرفته است ،امکان ادامه بارداري و يا سقط جنين
ج. سقط اجتناب ناپذير (Inevitable Abortion) : پروسه سقط آغاز شده و قطعا سقط صورت مي پذيرد .
د. سقط ناقص (Incomplete Abortion) : بخشي از محصولات حاملگي خارج شده و بقيه در رحم باقي مانده اند .
ه. سقط کامل (Complete Abortion) : تمامي محصولات حاملگي خارج شده اند .
و. سقط فراموش شده (Missed Abortion) : بعد از مرگ جنين قبل از هفته 20 بارداري دفع محصولات حاملگي صورت نگرفته است .
ز. سقط عفوني (Septic Abortion) : عفوني شدن محصولات حاملگي که به دنبال سقطهاي خودبخودي يا تحريکي ايجاد مي شود .
ح. سقط عادتي (Habitual Abortion) : هنگامي است که فرد 3 يا بيشتر سقط متوالي داشته باشد .
بر اساس سن حاملگي :
الف. سقط زودرس : هنگامي است که سقط قبل از هفته 12 باراري انجام شود .
ب. سقط ديررس : هنگامي است که سقط بين هفته هاي 20-12 صورت گيرد .
شيوع :
شيوع سقطهاي خودبخودي در حاملگي هاي تشخيص داده شده حدود 20-15% و شيوع سقطهاي post-implantational حدود 30% مي باشد .
حدود 70% سقطها قبل از هفته 8
حدود 80% سقطها قبل از هفته 12 (اختلالات کروموزومي مسئول حداقل نيمي از اين سقطها)
حدود 90% سقطها قبل از هفته 16روي مي دهند .
اتيولوژي : شناخت علت سقط هميشه مقدور نيست . در ماههاي اول عمدتا مرگ جنين به دليل وجود ناهنجاريهايي در گامت ،تخم ، امبريو ، جنين و جفت روي مي دهد .در ماههاي بعدي ممکنست علل مادري مطرح باشند .
خطر سقط با افزايش تعداد زايمانها
افزايش سن مادر و پدر (12% در زنان زير 20 سال به 26% در زنان بالاي 40 سال و
با همين ترتيب سني براي پدر از 12% به 20% افزايش مي يابد).
فاصله کمتر از 3 ماه با زايمان ترم قبلي افزايش مي يابد .
تکامل غيرطبيعي زيگوت :
در سقطهاي خودبخود زودهنگام ، معمولا اختلال تکاملي گامت ،تخم ، امبريو ، جنين و جفت ديده مي شود.
در نيمي از موارد يا رويان وجود ندارد و يا دژنره شده است (blighted ovum) .
سقط آنوپلوئيد : جنين داراي تعداد کروموزومهاي غيرطبيعي است .
75% اين سقطها قبل از هفته 8 است . در بيشتر موارد اختلال در اووژنز 95% تا در اسپرماتوژنز5%
تريزومي اتوزوم : شايعترين شکل سقط آنوپلوييد .
اکثر تريزوميها در نتيجه عدم تفکيک ايزولهisolated nondisjunctionيجاد مي شوند
در تمام اتوزومها با استثناء 1 . در 13 ، 16 ، 18 ، 21 ، 22 شايعتر است .
منوزومي x : از نظر شيوع در درجه دوم است . با ادامه حيات جنين دختر سازگاري دارد .
منوزومي اتوزوم : نادر است و با حيات منافات دارد .
تريپلوييدي : از نظر شيوع سوم است . با افزايش سن مادر و پدر رابطه ندارد .
به دليل ورود دو اسپرم به يک تخمک يا عدم ميوز صحيح اسپرم يا تخمک روي مي دهد . غالبا همراه دژنراسيون هيدروپيک پرزهاي کوريوني است .
مولهاي هيداتيديفرم ناقص ممکنست فقط از نظر کروموزوم 16 تريزوميک باشد که اغلب در مراحل اوليه سقط شده و جنينهايي که پابرجا مي مانند از نظر ظاهري دچار بدشکلي مي شوند.
تتراپلوييدي : ندرتا زنده به دنيا مي آيند و اکثرا در مراحل اوليه حاملگي سقط مي شوند .
ناهنجاريهاي ساختماني کروموزوم و پلي زوميهاي کروموزوم جنسي : به ندرت سبب سقط مي شوند و اکثر آنها زنده به دنيا مي آيند
سقط يوپلوييد : معمولا سقط ديرتر از جنينهاي آنوپلوييد سقط مي شوند . در هفته 13 به حداکثر مي رسند .
علت آن نامشخص و احتمالا يک اختلال ژنيتيکي يا فاکتورهاي مادري . ميزان بروز سقطهاي يوپلوييد به ميزان قابل توجهي بعد از 35 سالگي مادر افزايش مي يابد .
آنوماليهاي جفت :
حدود 10% سقطهاي خودبخود ،اختلال در تشکيل پرزها ، اختلال در خونرساني و يا جايگزيني ناکافي جفت .،،يشتر در سقط ديررس ديده مي شود .
عفونت :
توکسوپلاسموز ، ليستريا ، هرپس ژنيتال ، HIV ، سيفيليس ، کلونيزاسيون GBS ، مايک.پلاسما هومينيس ، اوره آپلاسما اوره آليتيکوم ، کلاميديا تراکوماتيس ، واژينوز باکتريال .
بيماريهاي مزمن مادر:
بيماريهاي مزمن ناتوان کننده مانند سل يا کارسينوماتوز به ندرت در اوايل بارداري سبب سقط مي شود .
اسپروي سلياک : سبب ناباروري (در زن و مرد ) و سقطهاي راجعه مي شود .
کارسينوم ، اختلالات HTN: بيشتر زايمان پره ترم تا سقط
هيپوتيروييدي : افزايش TRH سبب افزايش پرولاکتين و در نتيجه کاهش پروژسترون مي گردد . کمبود يد نيز احتمال سقط را افزايش مي دهد .
ديابت : کنترل قند خون تا 21 روز بعد لقاح باعث کاهش سقط مي شود . در صورت عدم کنترل مناسب گلوکز ، افزايش قابل توجهي در ميزان رخ مي دهد . در زنان مبتلا به سقط مکرر ، ميزان بروز مقاومت به انسولين بيشتر است
کمبود پروژسترون : ممکنست به جاي اينکه علت نارسايي زودرس حاملگي باشد ، از عواقب آن باشد .
تغذيه :
کمبود هر يک از مواد غذايي در رژيم و يا کمبود متوسط تمام مواد غذايي ، ظاهرا علت مهمي براي سقط نيست . همچنين تهوع و استفراغ و نيز هر گونه کاهش وزن ناشي از آن ، به ندرت سبب سقط خودبخود مي شوند .
عوامل محيطي و داروها :
دخانيات : سيگار کشيدن سقطهاي يوپلوييد را افزايش مي دهد ميزان خطر در زناني که بيش از 14 عدد سيگار در روز مي کشند ، تقريبا 2 برابر است .
الکل : هم سقط خودبخود و هم ناهنجاريهاي جنيني به علت مصرف مکرر الکل در طي 8 هفته اول حاملگي ايجاد مي شوند .مصرف الکل هفته اي 2 بار: باعث 2 برابر شدن سقط ، مصرف روزانه : 3 برابر شدن سقط ،هر بار الکل در روز خطر سقط را 1/3 برابر افزايش مي دهد .
کافئين : افزايش مختصر سقط در مصرف بيش از 4 فنجان قهوه در روز .در زنان حامله اي که ميزان پاراگزانتين بسيار زياد است ، خطر سقط خودبخود افزايش مي يابد .
تشعشع : در اثر پرتوتابي با دوزهاي کمتر از 5 راد ، خطر ناهنجاريها ، محدوديت رشد و يا سقط افزايش نمي يابد .
ميزان اشعه که در طي راديوگرافي قفسه سينه به جنين مي رسد : 0/7 ميلي راد و در طي راديوگرافي شکم 100 ميلي راد و در IVP 1 راد است .
کنتراسپتيوها : OCP ها يا اسپرم کشها با افزايش خطر سقط همراه نيستند .ولي در صورت شکست IUD خطر سقط به ويژه سقط عفوني افزايش مي يابد .
توکسينهاي محيطي : آرسنيک ، سرب ، فرمالدييد ، بنزن ، اکسيداتيلن و گازهاي بيهوشي احتمالا سقط زا هستند .
پايانه هاي نمايش ويديويي و تماس با ميدانهاي الکترومغناطيسي همراه آنها ، تاثير نامطلوبي بر سقط ندارند . همچنين اثري براي تماس شغلي با امواج اولتراسوند کشف نشده است .
عوامل خودايمني : آنتي باديهاي ضدفسفوليپيد مانند آنتي کواگولان لوپوسي و آنتي بادي ضدکارديوليپين در سقط خودبخود مطرح شده است .
وقوع سقط مکرر قبل از هفته 12 با افزايش اين آنتي باديها ديده شده است .
مکانيسم از دست دادن حاملگي در اين زنان ، ترومبوز و انفارکتوس جفت است (احتمالا دخالت در توليد PGها و مهار نمودن فعاليت پروتيين C .
در زنان داري سابقه سقط زودرس و مقادير بالاي يان آنتي باديها ، احتمال سقط مکرر 70% است
در مورد نقش آنها در سقطهاي زودرس اختلاف نظر وجود دارد ،ولي با سقطهاي سه ماهه دوم رابطه دارند
بهبودي در استفاده از آسپرين با دوز پايين و هپارين unfractionated از زمان تشخيص حاملگي تا زايمان .
عوامل آلوايميون (ايمني عليه فرد ديگر) :
ايمونوتراپي با سلولهاي پدري ،استفاده از لکوسيتهاي اهدايي شخص ثالث و ايمونوگلوبولين داخل وريدي توصيه نمي شود .
ترومبوفيليهاي ارثي : از جمله جهش فاکتور Vليدن با سقطهاي ديررس ميانه بارداري رابطه دارند .
گامتهاي پير : افزايش احتمال سقط در تلقيح اسپرم 4 روز قبل يا 3 روز بعد از تغيير BBT
لاپاروتومي : جراحي بدون عارضه شکمي در اوايل بارداري ،ظاهرا خطر سقط را افزايش نمي دهد .
تروما :تروماي شديد شکمي مي تواند زمينه را براي سقط مساعد کند. معمولا تروما 3-1 هفته بعد منجر به سقط مي شود . در کل تروما سهم ناچيزي در ميزان بروز سقط دارد .
اختلالات رحمي :نقايص اکتسابي رحم : ليوميومهاي بزرگ و متعدد معمولا باعث سقط نمي شوند و اگر در ارتباط يا سقط باشند ، محل آنها مهمتر از اندازه شان مي باشد
سندرم آشرمن : با چسبندگيهاي رحمي مشخص مي شود و معمولا در اثر تخريب مناطق بزرگي از اندومتر به علت کورتاژ به وجود مي آيد . مي تواند باعث سقط گردد ، به علت کم بودن بافت اندومتر براي حمايت حاملگي .دقيقترين روش شناسايي آن هيستروسکوپي است . درمان شامل ليز چسبندگيها با هيستروسکوپ و قرار دادن IUD و دوز بالاي استروژن به مدت 90-60 روز . با اين درمان کاهش سقط از 80% به 15% .
نقايص تکاملي رحم : تشکيل غير طبيعي مجراي مولر يا نقايص اتصالي ممکنست باعث سقط شوند ولي اينکه با اصلاح جراحي جلو سقط را گرفت يا نه مورد شک است .
نارسايي سرويکس : نارسايي سرويکس با اتساع بدون درد سرويکس در سه ماهه دوم مشخص مي شود که با پرولاپس و برآمده شدن پرده هاي جنيني به داخل واژن همراهست . در صورت عدم درمان : تکرار در حاملگي هاي بعدي . عوامل رواني
خونريزي به داخل دسيدواي قاعده اي و تغييرات نکروتيک بافتهاي مجاور در همراهي با سقط ديده مي شوند در سقطهاي زودرس تقريبا هميشه مرگ جنين مقدم بر سقط است .
مرگ جنين باعث کاهش عملکرد جفت ، کاهش hCG و به دنبال آن استروژن و پروژسترون در نتيجه اسپاسم عروق مارپيچي ، خونريزي و کنده شدن محصولات حاملگي ، ترشح PG و خروج محصولات حاملگي .
در سقطهاي ديررس : له شدن جنين باقيمانده : ماسراسيون maceration که در آن استخوانهاي جمجمه کلابه شده ، شکم در اثر انباشته شدن مايع آغشته به خون متسع گرديده و اعضاء داخلي دژنره مي شوند . پوست نرم شده با کوچکترين تماس کنده مي شود . در صورت جذب AF جنين فشرده شده fetus compressus و گاه جنين به حدي خشک و فشرده مي شود که به آن fetus papyracous مي گويند .
تهدید به سقط:
تعريف : وجود هر گونه ترشح خون آلود يا خونريزي از واژن از ميان منفذ بسته سرويکس در نيمه اول بارداري .
شيوع : 25-20% خانمها دچار لکه بيني يا خونريزي شديد در نيمه اول حاملگي مي شوند که در 50% موارد منجر به سقط شده ، در 50% حاملگي ادامه مي يابد ولي خطر پيامدهاي نامطلوب بارداري مانند زايمان پره ترم ، LBW و مرگ و مير پري ناتال افزايش مي يابد ، ظاهرا ناهنجاريهاي جنيني افزايش نمي يابد .
در صورتيکه فعاليت قلب جنين قابل اثبات باشد خطرسقط به طور چشمگيري کاهش مي يابد .
تشخيص :علائم و نشانه ها :
1. خونريزي واژينال : از ترشحات خوني تا خونريزي فعال
مدت از 2-1 روز تا چندين هفته
علت کنده شدن کناره جفت ، جفت تحتاني
معمولاهميشه مقدم بر درد است (در EP درد مقدم بر خونريزي است )
2. درد کرامپي : کرامپ ريتميک شبيه قاعدگي يا درد مداوم کمر همراه با احساس فشار در لگن
ناراحتي مبهم در خط وسط suprapubic
صرف نظر از نوع درد ، ترکيب خونريزي و درد پيش آگهي ضعيفي را براي ادامه بارداري پيش بيني مي کند .
در تهديد به سقط معمولا علائم حاملگي ( تهوع و استفراغ ، تکرر ادرار ، تندرنس پستانها) ادامه يافته ، بيمار سابقه دفع هيچ نوع بافتي را نمي دهد .
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : معمولا علائم حياتي بيمار طبيعي است ،مگر در صورت وقوع عفونت يا خونريزي شديد .
2. معاينه شکمي : عدم وجود حساسيت يا تندرنس شديد يا ضعيف 3. معاينه لگني : بسته بودن سرويکس / خروج خون از سرويکس / قابل رويت نبودن محصولات حاملگي /قوام نرم رحم و مطابق با سن حاملگي
تشخيص افتراقي :
1. خونريزي ناشي از جايگزيني تخم : زمان آن مشخص بوده ، درد کرامپي ندارد .
2. ضايعات سرويکس : مانند واکنش دسيدوايي سرويکس و خونريزي به دنبال مقاربت يا TV
پوليپ / سرويسيت و يا کارسينوم سرويکس
3. سيکلهاي بدون تخمک گذاري : منفي بودن تست حاملگي و نبود علائم حاملگي / سفت و کوچک بودن رحم
4. GTD : دفع ويلوزيته هاي جفتي ، علائم hyperemesis ، پره اکلامپسي و هيپر تيروييدي
5. حاملگي خارج از رحم : درد مقدم بر خونريزي . گاه علائم خونريزي شديد وشوک ، تندرنس شديد شکم
6. پيچ خوردگي کيست تخمدان
ارزيابيهاي آزمايشگاهي : ارزيابيهاي آزمايشگاهي جهت بررسي زنده بودن جنين صورت مي گيرد ، زيرا در صورت مرگ جنين بايد اقدام به تخليه رحم نمود .
1. اندازه گيري βhCG: افزايش حداقل 66 % هر 48 ساعت در اوايل بارداري نشانه زنده بودن جنين .
2. سونوگرافي : ديدن ساک حاملگي با حدود مشخص به علاوه ضربان قلب جنين يا حرکات وي
3. پروژسترون سرم :در اوايل بارداري در صورت زنده بودن جنين پروژسترون کمتر از ηgr/mlit 10 نيست .
اگر کمتر از 5 باشد ، قطعا جنين زنده است .
4. ترکيب موارد فوق : در صورتي که در روزهاي 35-33 با سونوگرافي واژينال ساک ديده شده ، hCG>1000 mu/mlit و pr> 10 ηgr/mlit باشد ، جنين زنده است .
هيچ يک از اين تستها به ويژه در اوايل بارداري براي تاييد مرگ جنين صحت 100% نداشته ، ممکنست بررسي مکرر هر 2-1 هفته ضرورت پيدا کند .
درمان :
1. حمايت رواني
2. داروها :
پروژسترون : نه تنها در بهبود سقط تاثيري ندارد ، مي تواند سقط فراموش شده ايجاد نمايد .
ضددردها : براي تخفيف درد مي توان از ضددرد بر پايه استامينوفن استفاده نمود .
آرامبخشها : در صورت اضطراب شديد مادر مي توان استفاده کرد .
3. استراحت در بستر :اغلب تجويز شده ، اما تغييري در سير تهديد به سقط ايجاد نمي کند .حداقل تا 48 ساعت پس از قطع خونريزي توصيه مي شود .
4. هيدراسيون بيمار :5. اجتناب از مقاربت :6. آموزش به بيمار : رژيم پر فيبر براي جلوگيري از يبوست ،مراجعه در صورت : افزايش ميزان خونريزي ، افزايش کرامپ ، افزايش درجه حرارت ، دفع بافت .
7. تجويز رگام در مادران Rh منفي :شواهد موجود از اين اقدام حمايت نمي کنند . اما 5% زنان Dمنفي مبتلا به انواع ديگرسقط ، در صورت عدم استفاده دچار ايزوايمونيزاسيون مي شوند .
بستري نمودن :
1. خونريزي شديد منجر به آنمي يا هيپوولمي
2. تبديل شدن تهديد به سقط به انواع ديگر سقط ( ديلاتاسيون سرويکس ، دفع بافت و....)
3 بروز عفونت
4. مرده بودن جنين
در موارد فوق بايد تخليه رحم صورت گيرد .
سقط اجتناب ناپذیر
تعريف : پارگي آشکار پرده هاي جنيني در حضور اتساع سرويکس
تشخيص : علائم و نشانه ها :
1. خونريزي واژينال : معمولا زياد
2. درد کرامپي : متوسط تا شديد مانند درد زايمان و احساس پري در لگن، معمولا انقباضات رحمي به سرعت شروع شده ، منجر به سقط مي شود .
3. خروج ناگهاني مايع آمنيوتيک : پارگي پرده ها در نيمه اول حاملگي معمولا معادل تخليه رحم است ، زيرا عواقب وخيمي به دنبال دارد .
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : بسته به ميزان خونريزي ،علايم شوک
2. معاينه شکمي : وجود حساسيت يا تندرنس رحمي
3. معاينه لگني : سرويکس معمولا داراي ديلاتاسيون و افاسمان/
خروج واضح خون از سرويکس /برجسته شدن محصولات حاملگي به داخل واژن/عدم دفع بافت و پاره بودن پرده هاي جنيني
تشخيص افتراقي :
1. سقط ناقص 2. تهديد به سقط 3. سرويکس نارسا : معمولا درد و خونريزي وجود ندارد .
درمان : حمايت رواني
گاه ممکنست مايع بين آمنيون و کوريون تجمع پيدا کرده باشد . بنابراين اگر خروج مايع قبل از هر گونه درد ، تب يا خونريزي رخ دهد ، بايد استراحت در بستر داشته باشد و تحت نظر گرفته شود . در صورت عدم خروج بيشتر AF و عدم وقوع تب ،خونريزي و درد در عرض 48 ساعت ، بيمار مي تواند بجز تمام اشکال دخول واژينال ، تمام فعاليتهاي معمول خود را از سر بگيرد . در غير اينصورت :
در صورت شديد نبودن خونريزي، فرصت به بيمار براي دفع خودبخود تا چند ساعت ، در ضمن :
1. انفوزيون اکسي توسين (30 واحد در 1 ليتر رينگر لاکتات با سرعت 32 قطره در دقيقه)
2. کنترل علايم حياتي و خونريزي
3. تستهاي آزمايشگاهي : BG ,Rh ,CBC , Crossmatch
4. استفاده از آنالژزيکها(ضد دردها)، 5. شستشوي پرينه ، 6. ترانسفوزيون خون در صورت لزوم ،7. تجويز رگام در مادران Rh منفي،8. تخليه رحم
سقط ناقص:
تعريف : دفع ناکامل محصولات حاملگي قبل از هفته 20 بارداري ، سقط ناقص گفته مي شود .
سقطهاي قبل از هفته 10 معمولا کامل و پس از آن معمولا محصولات حاملگي به صورت جداگانه دفع شده ، جفت و يا قسمتي از آن در رحم باقي مي ماند .
تشخيص :علائم و نشانه ها :
1. خونريزي واژينال : معمولا شديد است ، همراه با دفع بافت و AF ،علت خونريزي زياد:عدم توانايي رحم براي منقبض شدن ، به دليل بافتهاي باقيمانده مي باشد.
2. درد کرامپي : متوسط تا شديد دو طرفه مانند درد زايمان
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : بسته به ميزان خونريزي ،علايم شوک
2. معاينه شکمي : وجود حساسيت يا تندرنس شديد رحمي
3. معاينه لگني : سرويکس معمولا داراي ديلاتاسيون و افاسمان/ خروج واضح خون از سرويکس / دفع بافت يا آويزان بودن آن از سرويکس و پاره بودن پرده هاي جنيني/رحم معمولا کوچکتر از GA و کمي سفت
درمان : حمايت رواني
1. انفوزيون اکسي توسين(30 واحد در 1 ليتر رينگر لاکتات با سرعت 32 قطره در دقيقه)
2. کنترل علايم حياتي و خونريزي
3. تستهاي آزمايشگاهي : BG ,Rh ,CBC , Crossmatch
4. استفاده از آنالژزيکها،5. شستشوي پرينه،6. ترانسفوزيون خون در صورت لزوم، 7. تجويز رگام در مادران Rh منفي
8. آنتي بيوتيک، 9. تخليه رحم : در صورت ديده شدن محصولات حاملگي در مجراي سرويکس ،مي توان آنرا با Ring Forceps گرفته و خارج نمود .
در صورت پايدار بودن وضع بيمار ، سياست انتظار گزينه قابل قبولي است .
سقظ کامل:
تعريف : به دفع کامل محصولات حاملگي قبل از هفته 20 بارداري ، گفته مي شود .
تشخيص :علائم و نشانه ها :
1. خونريزي واژينال : معمولا کم يا در حد spotting مي باشد (پس از دفع کامل).
2. قطع کرامپها
3. گزارش بيمار در رابطه با دفع کامل محصولات حاملگي
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : وضعيت بيمار طبيعي است ، مگر در صورت خونريزي شديد قبل از دفع
2. معاينه شکمي : معمولا حساسيت يا تندرنس وجود ندارد
3. معاينه لگني : IO بسته
رحم کوچک و منقبض
تصوير: يک جنين 8 هفته که به طور کامل دفع شده است.

درمان : حمايت رواني
1. اطمينان حاصل نمودن از تشخيص :ممکنست در EP دفع دسيدوا با دفع محصولات حاملگي اشتباه گرفته شود، در نتيجه در صورت شک : فرستادن بافتهاي دفع شده به پاتولوژي
سونوگرافي : براي بررسي رزيدو در رحم
2. تجويز رگام در مادران Rh منفي
3. تجويز متيل ارگونوين 0/2 ميلي گرم هر 6 ساعت براي کنترل خونريزي
سقط فراموش شده:
تعريف : باقي ماندن محصولات حاملگي مرده در رحم به مدت چند هفته .
شخيص علائم و نشانه ها :
1. آمنوره طولاني و بعد احتمالاspotting
2. احساس بيمار در مورد حامله بودن ، ولي از بين رفتن علايم حاملگي مانند : تهوع و استفراغ ، تندرنس پستانها ، خستگي
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : کاهش وزن (خونريزي از لثه و بيني در صورت وقوع DICبيشتر در نيمه حاملگي)
2. معاينه شکمي : FHکمتر از GA ، متوقف شدن رشد رحم ، عدم سمع FHR
3. معاينه لگني : سرويکس سفت ، بسته و فاقد تندرنس
يافته هاي آزمايشگاهي :
1. تست حاملگي + يا –
2. در سونوگرافي : عدم وجود ضربان قلب جنين ،3. تغييرات در تستهاي انعقادي
درمان : حمايت رواني،ختم بارداري يا رويکرد انتظاري
سقط عفونی:
تعريف :هر کدام از تظاهرات کلينيکي سقط که در آن محصولات حاملگي عفوني شده باشند .
علايم سقط با تب 38 درجه و رد ساير علل تب
تشخيص :علائم و نشانه ها :
1. خونريزي واژينال 2. کرامپهاي شکمي 3. احتمالا علايم حاملگي
معاينه فيزيکي :
1. معاينه عمومي : علايم عفونت از جمله :تب ، هيپوتانسيون ، تاکيکاردي ، تهوع ، سردرد ، تعريق ، پوست گرم و مرطوب ، دهيدراتاسيون ، احساس ضعف عمومي .
2. معاينه شکمي : تندرنس شديد سوپراپوبيک / علايم پريتونيت
3. معاينه لگني : علاوه بر تابلوي کلينيکي هر سقط : ترشحات چرکي و بدبو ، تندرنس رحم
ارزيابيهاي آزمايشگاهي :
1. تست هاي خوني : CBC/Plt/BG/Rh/PT/PTT/FDP/Crossmatch/cr والکتروليتهاي خون
2. کشت ادرار ، خون ، اندومتر
3. CXR و راديوگرافي شکم :تشخيص پرفوراسيون رحم و IUD
درمان : حمايت رواني،1. کنترل علايم حياتي و خونريزي و U/O
2. برقراري راه وريدي و مايعات وريدي :براي حفظ U/O در حد حداقل 30 ميلي ليتر در دقيقه
3. تستهاي آزمايشگاهي ، 4. استفاده از آنالژزيکها،5. شستشوي پرينه؛6. ترانسفوزيون خون در صورت لزوم
7. تجويز رگام در مادران Rh منفي؛ 8. آنتي بيوتيک
9. تخليه رحم : پس از شروع انتي بيوتيک در صورت ديده شدن محصولات حاملگي در مجراي سرويکس ،مي توان آنرا با Ring Forceps گرفته و خارج نمود .
10. گرفتن نمونه براي کشت
سقط راجعه:
تعريف : وقوع 3 سقط يا بيشتر سقط متوالي خودبخود
شيوع : 2-1% زنان در سنين باروري،5% دو سقط يا بيشتر
اتيولوژي :. اختلالات ژنتيک ،2. اختلالات هورموني : dysfunction تيروييد ، کمبود پروژسترون ، ديابت .3. اختلالات آناتوميک : رحم دوشاخ ، سپتوم دار ، نارسايي سرويکس ، سندرم آشرمن 4 عوامل ايمونولوژيک : آنتي باديهاي ضد اسپرم ، ضد فسفوليپيد،5. بيماريهاي سيستميک : CRF
6. عفونت : توکسوپلاسما گوندي
در 50% موارد سقط راجعه ، هيچ عامل اتيولوژيک نمي توان پيدا کرد .
روش های سقط:
روشهاي جراحي :
ديلاتاسيون سرويکس و سپس تخليه رحم :
1. کورتاژ 2. کورتاژ مکشي 3. ديلاتاسيون و تخليه (D&E) 4. ديلاتاسيون و بيرون کشيدن (D&X) Menstrual Aspiration
لاپاروتومي : 1. هيستروتومي 2. هيسترکتومي
روشهاي طبي :
اکسي توسين داخل وريدي ، پروستاگلندينها ، آنتي پروژسترون، متوترکسات، ترکيب روشهاي فوق
روش های سقط براساس سن حاملگی
7-6 هفته اول :
روشهاي طبي : آنتي پروژستينها / پروستاگلندينها / متوتروکسات
روشهاي جراحي : menstrual aspiration
سقط دارويي تا هفته 8 حدود 95% موفقيت دارد .
Ò 12-8 هفته :
روشهاي طبي : چندان موفقيت آميز نيستند .
روشهاي جراحي : کورتاژ تيز و مکشي و D&E
Ò 20-12 هفته :
روشهاي طبي : اکسي توسين / پروستاگلندينها
روشهاي جراحي : D&E , D&X ( از کورتاژ تيز و مکشي بعد از هفته هاي 15-14 استفاده نمي شود ) قبل از استفاده از روشهاي جراحي معمولا لازم است سرويکس را به طرق مختلف متسع نمود . مانند متسع کننده هاي هيگروسکوپيک (لاميسل) که 6-4 ساعت قبل از کورتاژ گذاشته مي شود .
پروستاگلندينها PGE1(ميزوپروسترول ) واژينال 400 ميکروگرم .
روش های طبی سقط:
Ò 7-6 هفته اول :
روشهاي طبي : آنتي پروژستينها / پروستاگلندينها / متوتروکسات
ميفه پريستون 600-100 ميلي گرم خوراکي وسپس : ميزوپروستول 400 ميکروگرم خوراکي يا 800 ميکروگرم واژينال در ساعتهاي 72-6
متوتروکسات 50 ميلي گرم بر متر مربع (سطح بدن) به صورت عضلاني يا خوراکي و سپس :ميزوپروستول 800 ميکروگرم واژينال در روزهاي 7-3 در صورت نياز به تکرار.
Ò 1-8 هفته :
روشهاي طبي : چندان موفقيت آميز نيستند .
روشهاي جراحي : کورتاژ تيز و مکشي و D&E
Ò 20-12 هفته :
روشهاي طبي : اکسي توسين / پروستاگلندينها
اکسي توسين :50 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز
100 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز
150 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز
200 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز
250 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز
300 واحد در 500 ميلي ليتر نرمال سالين انفوزيون در عرض 3 ساعت ، 1 ساعت ديورز

در دنیای امروز، آمار سقط جنین عمدی رو به افزایش است و زنان سقط جنین را بهترین و آسان ترین راه برای پیشگیری از تولد نوزادان ناخواسته می دانند، در صورتی که این عمل خطرات و عوارض متعددی را در برخواهد داشت....



سقط جنین یکی از عوارض بارداری است که به معنای پایان یافتن دوران بارداری و تولد نوزاد پیش از زمان
موعود است.




در دنیای امروز، آمار سقط جنین عمدی رو به افزایش است و زنان سقط جنین را بهترین و آسان ترین راه برای
پیشگیری از تولد نوزادان ناخواسته می دانند، در صورتی که این عمل خطرات و عوارض متعددی را در برخواهد داشت.
خونریزی و عفونت یکی از عوارض خطرناک سقط جنین است. اکثر بارداری هایی که به سقط جنین ختم
می شود با خونریزی همراه بوده و گاهی اوقات خونریزی ها تا ماه ها بعد ادامه پیدا می کند و مشکلاتی مانند
ضعف، کم خونی و افسردگی به دنبال دارد.

همچنین احتمال ابتلا به عفونت در مواردی که به سقط منجر می شود به میزان قابل توجهی افزایش پیدا
می کند که ممکن است در آینده به ناباروری منجر شود.

تحقیقات نشان می دهد، از دست دادن فرزند اگرچه به صورت عمدی باشد، بر روحیه اکثر زنان تأثیر منفی
گذاشته و احتمال ابتلا به افسردگی و برخی بیماری های روحی افزایش پیدا می کند.

از طرف دیگر روانشناسان معتقدند: از بین بردن جنین، به نوعی وظیفه شناسی و حس مسئولیت پذیری
والدین را خدشه دار می کند و قطعاً در برنامه ریزی های آینده و رفتارهای آنها تأثیرگذار خواهد بود.

محققان سقط جنین را عامل مهمی در افزایش آمار ناباروری و مرگ و میر مادران می دانند.

عوارض مصرف داروهایی که به منظور سقط جنین تجویز می شوند، کم نیست.

مشکلاتی مانند تب، خستگی، حالت تهوع، درد، انقباضات عضلانی، استفراغ، گر گرفتگی، سردرد و.‎.‎.
در اکثر مواقع گریبانگیر فردی می شود که به سقط جنین اقدام کرده است.

مطابق با تحقیقات احتمال مرگ زنان در بارداری هایی که به سقط جنین ختم می شود تا سه و نیم درصد
افزایش پیدا می کند. همچنین احتمال خودکشی در زنانی که به سقط جنین عمدی اقدام می کنند،
شش برابر بیشتر از سایر زنان است.

از طرف دیگر سقط جنین یکی از مواردی است که احتمال ابتلا به سرطان سینه، رحم و تخمدان را افزایش
می دهد و با افزایش تعداد دفعات سقط، میزان این احتمال نیز بالاتر می شود.

باید توجه داشت پیشگیری از باردار شدن تصادفی در درجه اول و به دنیا آوردن نوزادی سالم،
بهترین و ایمن ترین روش به شمار می رود.

حاملگی موفق به بارداری اطلاق می شود که طی آن جنین رشد و تکامل خود را پیدا کرده و ضمن حفظ سلامت مادر منجر به تولد نوزادی سالم شود.

در خلال حاملگی ، سه ماهه اول ، دوم و سوم هر کدام خصوصیات مهم و خاص خود را دارا هستند . هر مرحله دارای عوامل خاص برای مادر و جنین است که می تواند تهدید کننده سلامت آنها باشد.

سقط جنین شایعترین عارضه حاملگی در سه ماهه اول حاملگی می باشد که موجب استرس روحی شدید در زوجهای مشتاق فرزند می شود.

۷۰-۸۰% حاملگی ها به مرحله حیات نمی رسد و براورد می شود ۵۰% بارداری ها قبل از تاخیر در اولین قاعدگی دفع می شوند.

حدود ۲۰-۱۵% بارداری های شناخته شده به سقط جنین منتهی می شوند.

سقط جنین یعنی به مقصد نرسیدن حاملگی و در واقع یکی از فوریتهای زنان و مامایی می باشد.

عوارض جدی سقط جنین شامل خونریزی ، عفونت ، شوک باکتریال( شوکی که در اثر عفونت ایجاد می شود) می باشند. همچنین خطر مرگ و میر مادر به دنبال سقط جنین وجود دارد .

در بیمارانی که سابقه یک بار سقط جنین داشته اند احتمال سقط جنین در حاملگی بعدی انها حدود ۲۰% است.

پیامدهای سقط جنین برای یک زن چیست؟

به دلیل اینکه در اکثر موارد سقط جنین به هر شکل همراه با خونریزی می باشد ادامه خونریزی به دنبال سقط جنین و یا خونریزی در طی آن می تواند برای سلامت مادر زیان بار بوده و منجر به کمخونی و مشکلات جسمی و روحی حتی به مرگ مادر منجر شود.

بروز عفونت و زخمهای عفونی در خارج و داخل رحم به دلیل دستکاری های انجام شده در حین ختم حاملگی می تواند منجر به عفونت لوله و چسبندگی داخل رحمی و عقیمی دائم زن شود.

زنانی که دچار سقط می شوند گرفتار واکنش سوگواری فوق العاده شدیدی می شوند. مهمترین پاسخ با احساس گناه مشخص می شود . کاملا” منطقی است که اگر فرض کنیم این ناراحتی عاطفی با از دست دادن بارداری های مکرر پیچیده تر خواهد شد.

پدیده سقط جنین چگونه اتفاق می افتد؟

بیش از ۸۰% سقط ها در سه ماهه اول حاملگی رخ می دهد و پس از آن این میزان به سرعت کاهش می یابد. علت بروز سقط جنین همیشه مشخص نیست ولی در ماههای اول حاملگی تقریبا” در همه موارد مرگ جنین ، قبل از سقط جنین صورت می گیرد. به این دلیل بررسی علل سقط جنین شامل تعیین علت مرگ جنین در صورت امکان می باشد.

عوامل ایجاد کننده سقط جنین در زنان به دو دسته عمده تقسیم می شود که عبارتند از :

۱٫ عوامل جنینی شامل :

الف- نمو غیر طبیعی تخم که در ۴۰% موارد اختلال رشد منجر به سقط جنین خود به خود می شود.

ب- ناهنجاریهای ارثی و ژنتیکی جنین: آمار به دست آمده نشان میدهد حدود ۲۰-۱۵% حاملگی ها منجر به سقط جنین می شود که ۶۰-۵۰% موارد سقط جنین به دلیل ناهنجاری های ارثی و ژنتیکی جنین می باشند.

۲٫عوامل مربوط به مادر :

الف- بیماریهای عفونی مادر: عفونتهای مادری به ویژه سرخچه ، تب مالت و عفونتهای مقاربتی می تواند منجر به سقط جنین شود.

ب- بیماری های مزمن ناتوان کننده در مادر: بیماری هایی نظیر سل ، سرطان ، افزایش فشار خون ، بیماری کلیوی می تواند منجر به مرگ جنین و سقط جنین شود.

ج – بیماریهای غدد: بیماری های غدد نظیر کم کاری تیروئید ، دیابت قندی می تواند منجر به سقط جنین شود.

د- مصرف دارو و عوامل محیطی: مصرف سیگار ، الکل ، داروهای ضد بارداری و سموم محیطی نظیر سرب ، آرسنیک در مادر می تواند منجر به سقط جنین شود.

ه – عدم پذیرش ایمنی بدن: جنین از لحاظ ژنتیک یک عامل خارجی برای مادر است و بدن مادر بر علیه آن آنتی بادی ساخته و جنین را دفع می نماید. در یک بارداری طبیعی جفت آنتی بادی های متوقف کننده می سازد که مانع دفع جنین می شود

و – ناهنجاری های رحمی: در بعضی زنان نقص تکاملی رحم در دوران جنینی منجر به ایجاد رحم دو شاخ یا یک شاخ و یا انواع ناهنجاری های شکلی رحم می شود که این نقایص می تواند منجر به سقط جنین شود همچنین وجود فیبروم یا چسبندگی رحم نیز می تواند باعث سقط جنین در زن باردار شود.

ز – نارسایی دهانه رحم: باز بودن بیش از حد دهانه رحم به دلیل مادرزادی یا کشش بیش از حد در باز کردن آن در هنگام سقط یا زایمان قبلی منجر به نارسایی و ضعف دهانه رحم شده و می تواند ایجاد سقط خود به خودی نماید. سقط در این موارد معمولا” پس از سه ماهه اول حاملگی اتفاق می افتد .

خطر سقط جنین با تعداد زایمانها و نیز سن مادر زیاد می شود به طوریکه مطالعات انجام شده نشان می دهد که سقط جنین در زنان باردار زیر ۲۰ سال و بالای ۴۰ سال بیشتر است . همچنین در پدران خیلی جوان یا پیر نیز افزایش سقط جنین مشاهده شده است. بالاخره میزان بروز سقط با حامله شدن خانمها در عرض سه ماه پس از زایمان افزایش می یابد.

انواع سقط جنین چیست؟

بروز سقط جنین در زنان اکثرا” به صورت خود به خودی اتفاق می افتد .مگر اینکه سقط به طور عمدی انجام شود

زمانی که سقط خود به خودی بدون استفاده از راههای دارویی یا مکانیکی برای تخلیه رحم صورت می گیرد به آن سقط خود به خودی اطلاق می شود. در این حالت پس از مرگ جنین در داخل رحم خونریزی در داخل بافت رحم اتفاق می افتد و تخم از دیواره رحم جدا می شود و انقباضات رحم را تحریک کرده که در نهایت منجر به دفع محصولات حاملگی می شود.

در زنان باردار همه این مراحل ذکر شده در بالا به دنبال هم اتفاق نمی افتد و ممکن است هر زن در یکی از این مراحل متوقف شده و دچار خونریزی شود به همین دلیل سقط خود به خودی به موارد ذیل تقسیم بندی می شود.

1-تهدید به سقط
2-سقط غیر قابل اجتناب
3-سقط ناقص
4- سقط کامل
5-سقط فراموش شده
6-سقط مکرر

در موارد تهدید به سقط مقدار خونریزی زنانه و درد شکمی بسیار کم ، علائم بارداری پابر جا و حاملگی ممکن است ادامه یابد.

در سقط غیر قابل اجتناب، بیمار آبریزش داشته و دهانه رحم باز می شود . بنابر این سقط جنین غیر قابل اجتناب است.

در سقط جنین ناقص دهانه رحم کاملا” باز بوده و خونریزی زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم وجود دارد در این حالت مقداری از محصولات حاملگی دفع شده اما چون مقدار زیادی از این محصولات در رحم باقی می ماند سقط ناقص است.
در سقط کامل به دنبال خونریزی قبلی که رخ داده است محتویات رحم به طور کامل خارج شده است.

در سقط فراموش شده جنین مرده است ولی برای مدتی (حتی ماهها) در رحم باقی مانده و هنوز دفع نشده است در این حالت علائم حاملگی نیز ناپدید شده اند.

سقط مکرر یا عادتی :

بیشتر از سه سقط جنین پشت سر هم را که احتمالا” در اثر یک علت مشترک رخ داده سقط مکرر گویند.

سقط عمدی در چه مواردی اتفاق می افتد؟

سقط جنین عمدی به معنای ختم حاملگی با دارو یا عمل جراحی قبل از زمانی است که جنین بتواند زنده متولد شود این سقط به دو دسته تقسیم می شود:

۱- سقط غیر قانونی
۲- سقط درمانی

از آنجایی که سقط جنین در بعضی موارد جهت پیشگیری از صدمات جدی یا دائمی به مادر یا جهت حفظ زندگی یا سلامت مادر قابل اجرا می باشد لذا سقط جنین عمدی از سال ۱۹۷۳ تاکنون مرجعیت پیدا کرده است.

سقط درمانی یکی از انواع سقط جنین عمدی بوده که به منظور حفظ سلامت مادر در موارد ذیل انجام می شود:

۱- زمانی که ادامه حاملگی زندگی مادر را به مخاطره می اندازد یا شدیدا” به سلامت او صدمه وارد می کند.

۲- زمانی که ادامه حاملگی منجر به تولد نوزادی با ناهنجاریهای فیزیکی شدید یا کند ذهنی می گردد.

سقط جنین غیر قانونی در واقع سقط جنین هایی است که توسط پزشکان غیر مسئول ، افراد غیر پزشک و با استفاده از امکانات غیر قانونی صورت می گیرد و اکثرا” توسط شخصی انجام می گیرد که مورد تایید قانون کشور نمی باشد . این گونه سقط های غیر قانونی اغلب با خونریزی شدید ، عفونت ، شوک عفونی و نارسایی حاد کلیه همراه هستند و در اکثر موارد منجر به مرگ مادر می شوند.

در هر کشور مباحث مذهبی و قومی قابل توجهی درباره سقط جنین غیر قانونی یا عمدی وجود دارد و در اکثر قوم ها و مذاهب از جمله دین اسلام انجام سقط جنین عمدی حرام می باشد.

روشهای تشخیص سقط جنین چیست؟

شایعترین علامت و نشانه سقط جنین وجود خونریزی واژینال می باشد.


خونریزی واژینال در زنان باردار در اوایل حاملگی ۴ علت شناخته شده دارد که عبارتند از :

۱- بچه انداختن یا سقط جنین
۲- حاملگی خارج رحمی
۳- بیماری جفت ( بچه خوره یا مول)
۴- ضایعه بافت دهانه رحم یا مهبل

بروز هرگونه خونریزی واژینال در زنان باردار غیر طبیعی است و بایستی علت خونریزی واژینال توسط پزشک یا ماما بررسی شود ولی در اکثر موارد خونریزی در سه ماهه اول حاملگی نشان دهنده سقط جنین می باشد .

بر حسب نوع سقط جنین علائم ایجاد شده متفاوت است بطوریکه :

در تهدید به سقط مقدار خونریزی واژینال بسیار کم و حتی در حد لکه بینی می باشد .
در سقط ناقص یا غیر قابل اجتناب خونریزی واژینال اغلب زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم همراه با انقباضات رحمی وجود دارد . ممکن است مقداری از محصولات حاملگی دفع شوند.

در سقط کامل خونریزی واژینال زن باردار زیاد و محتویات رحم کاملا” خارج می شود.

در سقط عفونی که اغلب بعد از سقط جنین ناقص یا دستکاری رحم تحت شرایط غیر بهداشتی رخ می دهد علاوه بر درد و خونریزی بسیار شدید ، تب و ترشح بدبو نیز وجود داشته و ممکن است علائم شوک عفونی نیز بروز کند.

در سقط فراموش شده به دلیل مرگ جنین ، جفت فعالیت خود را از دست داده و بنابر این علائم حاملگی نظیر ویار حاملگی ، تغییر رنگ نوک پستان ها و … از بین می رود. علاوه بر این زن باردار احساس سنگینی در لگن کرده و رشد رحم او متوقف می شود. ترشحات مهبلی در این نوع سقط جنین اکثرا” آبکی و قهوه ای رنگ ( به رنگ خون مانده ) می باشد.

در سقط مکرر مهمترین علامت وجود خونریزی و خارج شدن محصولات حاملگی سه بار یا بیشتر در سه بارداری می باشد.

برای زن بارداری که دچار علائم سقط جنین شده است چه کار می توان کرد؟

در صورت وجود هر گونه خونریزی واژینال در دوران بارداری فورا” زن باردار را نزد پزشک ببرید.
در صورت وجود لکه بینی بدون درد با پزشک وی مشورت کنید .

در صورت توصیه پزشک به استراحت در منزل به محض افزایش میزان خونریزی یا ادامه خونریزی پس از استراحت ، زن باردار را به بیمارستان ببرید.

در صورت وجود خونریزی همراه با درد و حساسیت شکمی حتما” زن باردار را به بیمارستان ببرید.

خانمی که علائم بروز سقط جنین را دارد پس از مراجعه به پزشک بهتر است استراحت در بستر داشته و با آنها مشاوره انجام شود.

در صورتیکه گروه خون مادر منفی است بایستی پس از سقط جهت تزریق آمپول روگام با پزشک مشورت شده و اقدام لازم انجام شود.

پس از بررسی اجمالی سقط جنین درمانی از منظر قوانین موجود، در این شماره به «سقط تروماتیک» می‌پردازیم. اهمیت تشخیص سقط جنین تروماتیک از منظر پزشکی قانونی در این است که فردی که ضربه مذکور را به زن باردار وارد کرده است، بر اساس قانون مجبور به پرداخت دیه جنین به پدر جنین می‌‌شود. برای روشن‌تر شدن مطلب به مثال زیر توجه فرمایید:
بر اثر تصادف اتومبیل با خانم عابر بارداری که سن حاملگی وی بالای ۲۰ هفته است، به دلیل شدت ضربه، جنین وی سقط می‌شود. در این حالت در صورت اثبات تقصیر راننده، قانونا پرداخت دیه جنین که اگر پسر باشد به نرخ دیه امسال ۴۰ میلیون تومان است، بر عهده راننده خواهد بود که مسلما در این موارد توجه زیادی به نظریه کارشناس پزشکی قانونی در خصوص تعیین علت سقط جنین و نیز تعیین سن جنین در زمان سقط خواهد گردید.
اما از نظر پزشکی قانونی برای اینکه سقط، ناشی از تروما دانسته شود، لازم است که شرایط زیر موجود باشند:
۱) تروما نسبتا شدید باشد و مستقیما به شکم و لگن وارد شود. به عبارت دیگر، ضربات خفیف و غیرمستقیم تقریبا هرگز نمی‌توانند سبب سقط جنین در یک بارداری سالم گردد.
۲) علایم تهدید به سقط (مانند خونریزی واژینال، درد و کرامپ شکمی) به فاصله اندکی پس از وارد آمدن تروما به بدن ایجاد شده باشد.
۳) در فاصله اندکی پس از بروز علایم تهدید به سقط، جنین سقط شود.
باید توجه داشت که لازم است جنین سقط شده برای تعیین سن بارداری حتما به پزشکی قانونی ارسال شود، زیرا همان‌گونه که در شماره‌های قبل ذکر شد، با افزایش سن حاملگی تا ۱۶ هفتگی میزان دیه جنین افزایش می‌یابد و از این پس دیه جنین معادل دیه انسان کامل می‌باشد. بنابراین تعیین سن جنین، گاه می‌تواند سبب تغییر مبلغ دیه پرداختی تا چند ده میلیون تومان گردد.
نکته مهم دیگر اینکه اقدامات درمانی برای خارج کردن جنینی که بر اثر تروما و یا به هر دلیل دیگری در رحم مادر فوت شده است، سقط جنین نبوده و جرم محسوب نمی‌گردد، چرا که سقط جنین اشاره به ختم بارداری در جنین زنده دارد و نه جنین فوت شده در رحم مادر.

دلایل ، تشخیص و راههای درمان ....


سقط مکرر یک تجربه بسیار دردناک چه برای پزشک و چه برای بیمار می‌باشد که با شیوع 3% یکی از شایع‌ترین عوارض حاملگی است. سقط مکرر به صورت ۳ بار یا بیشتر از دست دادن محصول حاملگی به طور پیاپی، در سه ماهه اول بارداری تعریف می‌شود.
انواع سقط مکرر

• اولیه: در این حالت هیچ‌گاه بارداری موفقیت‌آمیز روی نداده است.
• ثانویه: در این حالت پس از یک تولد زنده سقط‌های مکرر روی می‌‌دهد.

دلایل سقط مکرر

از جمله مشکلاتی که منجر به سقط مکرر در خانم‌ها می‌شود می‌توان به دلایل زیر اشاره کرد:

• اختلالات ساختمانی رحم
• مشکلات هورمونی
• اختلالات کرموزومی
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• بیماری‌های خودایمنی
• اختلالات همراه با افزایش انعقاد پذیری

شایع‌ترین علت سقط منفرد دلایل ژنتیکی می‌باشد، در حالی‌که شایع‌ترین دلیل سقط مکرر دلایل ایمونولوژیک محسوب می‌شود. معمولا سقط‌های ژنتیکی در سنین پایین‌تر حاملگی، در زمانی که طول جنین کمتر از 30 میلی‌متر است اتفاق می‌افتد اما سقط‌های ایمونولوژیک در حاملگی‌های بالای 10 هفته بیشتر دیده می‌شود.

نگاهی به مراحل لانه‌گزینی جنین نشان می‌دهد که در تمامی مراحل، سیستم ایمنی در پذیرش جنین توسط مادر نقش مهمی دارد. به عنوان مثال، در مرحله تهاجم اندومتر توسط سلول‌های جفتی، فاکتورهای رشد و بعضی عوامل التهابی و ایمنی در تهاجم، لانه‌گزینی و تکامل جفت اولیه دخالت دارند.

همان‌طورکه گفته شد، اختلالات ایمونولوژیک شایع‌ترین و مهم‌ترین علت سقط مکرر می‌باشد. مهم‌ترین دلیل ایمونولوژیک، سندرم آنتی‌فسفولیپید می‌باشد. به همین دلیل، کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)، اندازه‌گیری آنتی‌بادی ضد فسفولیپید در بیماران سقط مکرر را الزامی دانسته است؛ این آزمایش باید هر 6 هفته یک بار تکرار شود. حدود 10 تا 20 درصد سقط‌ها به دلیل آنتی‌بادی و در مراحل کمتر از 10 هفتگی جنین اتفاق می‌افتد. سندرم آنتی‌فسفولیپید با علائم کلینیکی خاصی خود را نشان می‌دهد همچون مسمومیت بارداری، ریتم غیر طبیعی قلب جنین، از بین رفتن جنینِ به ظاهر نرمال پس از 10 هفته بدون علت مشخص و یا زایمان زودرس قبل از 34 هفته با افزایش فشار خون و نارسائی جفت. گاهی این سندرم در زمینۀ بیماری لوپوس ایجاد می‌شود که توجه به آن بسیار مهم است.

بعضی مطالعات نشان می‌دهد که افزایش آنتی‌بادی ضد هسته حتی بدون علائم ایمونولوژیک با افزایش سقط همراه است ولی بسیاری از مطالعات به حضور این آنتی‌بادی در میان افراد نرمال اذعان داشته و نقش این آنتی‌بادی را در ایجاد سقط مکرر کم‌رنگ می‌دانند. آنتی‌بادی‌های ضد تیروئید نقش مهمی در بروز سقط مکرر داشته و شیوع سقط مکرر در حضور این آنتی بادی‌ها در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی‌داری بالاتر بوده است. پاتوفیزیولوژی سقط در این بیماران، نامشخص و بدون ارتباط با عملکرد تیروئید می‌باشد و بیشتر به وجود یک اختلال ایمنی در بدن مربوط می‌شود.

سیستم ایمنی بدن در زمان لانه‌گزینی به طور سریالی وارد عمل می‌شود. یکی از دلایل سقط مکرر دلایل ایمنی می‌باشد. در واقع این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که پاسخ ایمنی طبیعی بدن به ژن‌های جنین و جفت، غیرطبیعی باشد. این مشکل منجر به اختلال در ایجاد آنتی‌بادی‌های بلاک‌کننده در مادر شده و منجر به از دست رفتن جنین می‌شود. بعضی از مطالعات نشان‌گر اهمیت یکسان بودن ژن‌های گلبول‌های سفید (که در رد پیوند دخالت دارد) در بروز سقط و اشکال در لانه‌گزینی می‌باشد. بعضی مطالعات نیز به طور اختصاصی حاکی از ارتباط این ژن‌ها با سقط مکرر و ارتباط با ناباروری و شکست در IVF دارد. همچنین اهمیت آن در وزن زمان تولد نوزادانی که حاملگی موفقی را گذرانده‌اند در مطالعات نشان داده شده است.

از اختلالات هورموني که به سقط مکرر منجر مي‌شوند مي‌توان به اختلالات و ضعف تخمدان، ديابت و بيماري‌هاي تيروئيدي اشاره کرد. تداوم بارداري در خلال 2 ماه اول بارداري وابسته به توليد پروژسترون از تخمدان است که اگر به مقدار کافي توليد نشوند، سلول‌هاي جفتي رشد کافي نخواهند داشت و به سقط خود به خود منجر مي‌شود. علت سقط در ديابت ممکن است اختلال در جريان خون رحمي باشد. کم‌کاري تيروئيد، بيماري هورموني ديگري است که باعث سقط مکرر مي‌شود و به دليل تأثير روي تخمک‌گذاري و اختلال عملکرد تخمدان‌ها ايجاد مي‌شود.
تشخیص و درمان سقط مکرر

در مجموع در بیشتر بیماران پس از ۲ تا ۳ بار سقط پیاپی باید ارزیابی‌های لازم صورت گیرد. برای ارزیابی سقط مکرر، علاوه بر گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی، از آزمون‌های زیر استفاده می‌شود:

• بررسی کروموزوم والدین
• بررسی آنتی‌بادی‌های مؤثر در سقط مکرر
• بررسی ترومبوفیلیا
• ارزیابی حفره رحم (با تصویربرداری از رحم و لوله‌های رحم)
• بررسی کروموزومی محصول حاملگی
• بررسی فلوسیتومتری خون

در بررسي آناتومیک رحم با انجام عکس رنگي رحم مي‌توان به اشکالاتي در ساختمان رحم پي برد که اکثرا با انجام هيستروسکوپي (آندوسکوپي رحم) قابل تشخيص و درمان است. از جمله ناراحتي‌هاي قابل تشخيص با اين روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چسبندگي‌هاي داخل رحمي و ديواره وسط رحم
• پوليپ يا فيبروم داخل رحمي
• سپتوم رحم
• ناهنجاري‌هاي شريان رحمي
• نارسايي دهانه رحم
• ليوميوم‌ها
• آدنوميوز

درمان در بیماران سقط مکرر با علت ایمونولوژیک شامل هپارین، آسپیرین، ویتامین D، ایمینوگلوبولین تزریقی و یا ترکیبی از این درمان‌ها می‌باشد. هپارین علاوه بر اثر آنتی‌کوآگولانت که با مهار تبدیل پروترومبین به ترومبین و افزایش آنتی‌ترومبین 3 اعمال می‌کند اثرات ایمونولوژیک داشته و مانند IL-3 عمل می‌کند و باعث افزایش تهاجم و افزایش تبدیل سیتو تروفوبلاست به سن سشیو تروفوبلاست می‌شود. باعث کاهش IF-,TNF,IL-2,complement می‌شود. ویتامین D نیز اثرات ایمونومدولاتور داشته و مثل اینترلوکین IF-,TNF,IL-2 می‌شود.

تزریق ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG) باعث کاهش اتصال سلول‌های T به گیرنده‌های FC و ماتریکس خارج سلولی همچون کلاژن، الاستین و فیبرونکتین شده و باعث تعادل TH-1/TH2 می‌شود که منجر به کاهش فعالیت سلول‌های NK می‌شود. از آن جایی‌که سلول‌های NK گیرنده کورتون دارند، پردنیزولون می تواند باعث کنترل این سلول‌ها شود. مطالعات کوچک نشان داد که استفاده از ایمینوگلوبولین تزریقی باعث کاهش سقط مکرر وکاهش پره اکلامپسی و IUGR می‌شود. اما پژوهش‌گران در مطالعات بالینی خود، تفاوت چندانی در نتیجه بارداری در درمان با ایمینوگلوبولین ندیده‌اند.

بحث‌های زیادی در مورد اثربخشی ایمینوگلوبولین تزریقی در بهبود موفقیت پس از انتقال جنین در بیمارانی که IVFهای ناموفق داشته‌اند، وجود دارد. در بررسی سیستماتیک و متاآنالیز انجام شده در سال 2006، در خصوص اثربخشی ایمینوگلوبولین تزریقی در بیماران مبتلا به شکست مکرر در IVFنشان داده استفاده از این روش درمانی به طور مشخصی با افزایش میزان حاملگی پس از انتقال جنین همراه است.
تغذیه و سقط مکرر

امروزه محققان غیر از موارد اشاره شده، روی یکی دیگر از دلایل ناشناخته سقط مکرر یعنی تغذیه تمرکز کرده‌اند. پیش از این، بررسی‌ها نشان داده بود چاقی یا لاغری مفرط تأثیری منفی بر باروری و تخمک‌گذاری دارد و حتی می‌توانند در صورت بارداری خانم سبب سقط جنین شوند. این موضوع به ویژه زمانی که اندیس توده بدنی پایین‌تر از ۵/۱۸ یا بالاتر از ۳۰ باشد بیشتر می‌شود. اما بیش از وزن آنچه اهمیت می‌یابد چربی‌های دور شکم است و از آنجا که کنترل قندخون را تحت تأثیر قرار می‌دهد می‌تواند سبب سقط جنین شود. جالب است بدانید داشتن وزن بالا بر تخمدان آندومتر و رحم هم تأثیر می‌گذارد و هر میزان اضافه وزن بالاتر برود کیفیت تخمک پایین‌تر آمده و رشد جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سقط جنین در این خانم‌ها بسیار دیده می‌شود و فرقی نمی‌کند که این خانم‌ها طبیعی باردار شده باشند یا به روش مصنوعی.

به همین دلیل است که طبق قوانین جنین، خانم‌هایی که مایل به بارداری با روش مصنوعی‌اند ابتدا باید وزن خود را در صورت داشتن اضافه وزن کاهش دهند. سقط مکرر می‌تواند بر بارداری‌های بعدی هم تأثیر منفی بگذارد. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده زنانی که دچار سقط مکرر می‌شوند، کمبود ویتامین B9 یا اسیدفولیک دارند. حتی برخی از آن‌ها حاصل پلی مورفیسم ژنتیکی هستند که از جذب ویتامین B9 جلوگیری کرده و اگر تغذیه آن‌ها حاوی مقدار کمی اسیدفولیک باشد، کمبود آن می‌تواند اثر مضری بر جنین بگذارد. همین دسته از زنان در صورتی که به طور مرتب ویتامین‌های گروه B را مصرف کنند از سقط پیشگیری خواهند کرد و در صورتی که طی دوران بارداری و قبل از آن اسیدفولیک مصرف کنند، سقط جنین ۵۷ درصد کاهش خواهد یافت.

برخی بیماری‌ها نظیر بیماری سلیاک (عدم تحمل گلوتن) می‌تواند یکی از دلایل سقط جنین باشد. این بیماری گرچه شایع است اما در برخی موارد تشخیص داده نمی‌شود و در نتیجه بدون درمان باقی می‌ماند. از جمله نشانه‌های ابتلا به این بیماری، اسهال شدید و لاغری است. این ناراحتی می‌تواند بر تخمک‌گذاری نیز تأثیر گذاشته و عامل ناباروری یا سقط جنین باشد. خانم‌هایی که مبتلا به این ناراحتی هستند با دریافت رژیم بدون گلوتن می‌توانند از بروز سقط پیشگیری کنند. از جمله مواد غذایی دیگری که گاهی احتمال سقط را افزایش می‌دهد، مصرف قهوه است. جالب است بدانید احتمال سقط در صورتی که میزان مصرف کافئین در روز از ۲۵۰ میلی‌گرم یا دو فنجان قهوه بالاتر برود به شدت افزایش می‌یابد. نکته دیگر اینکه باید متوجه مصرف کافئین پنهان هم بود. این کافئین در چای، برخی سوداها و شکلات وجود دارد. لازم به ذکر نیست که بگوییم مصرف نوشیدنی‌های الکلی تا چه حد مضر است زیرا این موضوعی است که به اثبات رسیده و تاکنون در مورد آن بسیار بحث شده است.

«روی» از جمله عناصری است که به همراه دیگر عناصر ضروری و ریز مغذی ها از اهمیت بسزایی در بارداری برخوردار است.

یک فوق تخصص زنان و زایمان گفت: زنانی که از سطح پایین‌تری از عنصر«روی» برخوردارند، بیش از زنان سالم، به سقط‌های مکرر خود به خودی یعنی سه بار یا بیش از سه بار شکست در حاملگی دچار می‌شوند.

دکتر ابوطالب صارمی با اعلام این خبر افزود: با توجه به اینکه جنین دارای مولکول و آنتی ژن هایی است که مربوط به پدر بوده، برای بدن مادر بیگانه به حساب می‌آید، بنابراین نقش تنظیمی سیستم ایمنی مادر در برخورد با این آنتی ژن ها و حفظ و نگهداری جنین بسیار مهم است. وی با اشاره به اینکه مطالعات نشان می‌دهد در بیماران دچار سقط های مکرر، این مکانیسم های تنظیمی ایمونولوژیک دچار اختلال می‌شود که علت اصلی این اختلال و به هم ریختگی کاملًا شناخته نشده است، خاطر نشان ساخت: مطالعات و تجربیات انجام شده، نشان می دهد، چنانچه زنان دارای سابقه سقط مکرر را قبل از اقدام به بارداری با گلبول های سفید همسرشان یا یک شخص ثالث، ایمن سازی کنند به دلیل تغییر در مکانیسم های تنظیمی سیستم ایمنی، شانس حفظ جنین در این افراد افزایش می یابد.

صارمی یادآور شد: یکی از مکانیسم هایی که به واسطه این درمان ممکن است، به حفظ جنین منجر شود، ایجاد آنتی بادی هایی در بدن مادر است که بتواند، آنتی ژن های مربوط به جنین را که منشاء پدری دارند، مسدود کرده، آنها را بپوشانند و بدین طریق مانع دفع جنین از طریق سیستم ایمنی مادر شوند.

وی افزود: مطالعات مشترک مرکز تحقیقات سلولی صارم با مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، روی بیماران دچار سقط جنین خود به خودی نشان داد که نه تنها عنصر «روی» در خون زنانی که دچار سقط های مکرر می‌شوند از سطح پایین تری برخوردار است که این زنان به درمان های لنفوسیتی (درمان هایی که با هدف ایجاد آنتی بادی در بدن زن علیه آنتی ژن های مرد صورت می گیرد) نیز پاسخ مناسبی نمی‌دهند.

رئیس مرکز تحقیقات سلولی صارم با اشاره به اینکه «روی» از جمله عناصری است که به همراه دیگر عناصر ضروری و ریز مغذی ها از اهمیت بسزایی در بارداری برخوردار است، تصریح کرد: یکی از آنزیم های «روی» سوپر اکسید دیسموتاز است که عملکرد آنتی اکسیدانی برای جنین داشته، جنین و جفت را از آسیب حفظ می‌کند. وی همچنین از اهمیت و نقش عنصر «روی» در تکامل مغز جنین نام برد و گفت: غذای مصرفی روزانه زنان باردار در نهایت 50 درصد نیاز آنان را به این عنصر ضروری برطرف می کند.

صارمی افزود: مطالعات انجام شده نشان می دهد در کشورهای در حال توسعه، میزان شیوع کمبود «روی» در زنان باردار بالا بوده و مقادیر سرمی «روی» در آنان پایین تر از مقدار نرمال است. وی یادآور شد: «روی» علاوه بر آثار مستقیم یاد شده در عملکرد سلول های سیستم ایمنی مادر نیز نقش موثری داشته، عملکرد مناسب این سلول های ایمنی در طول بارداری، به ایجاد مکانیسم های تنظیمی ایمونولوژیک منجر می‌شود که در نهایت می تواند، به حفظ جنین در طی بارداری منجر شود.

رئیس مرکز تحقیقات سلولی صارم اظهار داشت: انواع گوشت اعم از قرمز و سفید، جگر، غذاهای دریایی، آجیل، تخم مرغ، انواع دانه ها، حبوبات و جوانه گندم مقادیر مناسبی از عنصر «روی» را دارند، اما تجویز دارویی این عنصر می بایست، حتماً زیر نظر پزشک صورت گیرد، زیرا در صورت مصرف خودسرانه آن ممکن است به دلیل افزایش سطح سمی و توکسیک از سطح مجاز موجب زیان های جبران ناپذیر شود.

«... من قتل نفساً بغير نفس او فساد في الارض فكأنّما قتل الناس جميعاً و من احياها فكأنّما احيا الناس جميعاً...» (مائده، 32). هر كس انساني را بدون حق قصاص يا بي آنكه فساد و فتنه اي در زمين كند، به قتل برساند مثل آن است كه همه مردم را كشته و هر كه نفسي را حيات بخشد مثل آن است كه همه مردم را حيات بخشيده است.

سقط جنين از جمله مسائلي است كه از ديرباز در جوامع بشري مطرح بوده و يكي از موضوعات اساسي نظام حقوق كيفري را تشكيل داده است؛ به طوري كه در قانون «حمورابي» كه قديمي ترين و كامل ترين قوانين مربوط به حدود 4000 سال پيش است[ii]، از سقط جنين نام برده شده و براي آن مجازات تعيين نموده است.[iii] در اديان توحيدي نيز سقط جنين منع گرديده و براي حفظ و حمايت از جنين مقرراتي پيش بيني شده است. از جمله در كتاب مقدس، ضربه وارده بر زن حامله كه موجب سقط جنين شود، مورد بحث قرار گرفته و براي مجرم، مجازات پرداخت فديه نامحدود به شوهر زن مقرر شده است.(سفر خروج، 22/21) (رك. نجفي ابرندآبادي و بادامچي، 1381: ص84).

از ديدگاه اسلام نيز حيات انسان در دوران جنيني و حتي قبل از تشكيل نطفه مورد توجه قرار گرفته است. به طوري كه توصيه مي كند، در انتخاب همسر، كيفيت ارتباط جنسي و به نوع رفتار در دوران بارداري توجه شود؛ تا موجب نسلي صالح و تولد نوزادي سالم گردد. در اين نگرش، جنين شخصيتي بالقوه و داراي استعداد انسانيت و پيمودن مراحل تكامل انساني بوده و مانند ساير انسان ها داراي حقوقي از جمله حق حيات است. بنابراين سلب حيات از وي به وسيله سقط جنين در موارد محدود، جرم محسوب مي شود و مرتكب آن مستحق مجازات است؛ چرا كه موجوديت انسان از زمان پيوند دو سلول جنسي اوليه آغاز مي گردد و از بين بردن آن در هر مرحله اي، با توجه به آيه قرآن كريم (مائده، 32) نابودي انسانيت به شمار مي آيد.

اين مسأله در طول تاريخ توجه عده اي از انديشمندان، به خصوص دانشمندان حقوق جزا را به خود معطوف داشته است. در يك بررسي كلي، سه گونه مواجهه در نظام هاي حقوقي جهان در رابطه با سقط جنين وجود دارد.

پاره اي اين پديده اجتماعي را به طور مطلق پذيرفته و معتقد به لغو كليه محدوديت ها نسبت به سقط جنين و آزادي بي قيد و شرط آن هستند. در مقابل، برخي ديگر كه بيشتر متأثر از حقوق مذهبي هستند، با سقط جنين مخالف بوده و تحت هيچ شرايطي آن را مجاز نمي شمارند و حفظ جنين را يك تكليف و وظيفه مطلق مي شمرند، لذا حكم به تحريم قطعي و بدون استثناء سقط جنين مي دهند و آخرين گروه، ديدگاه ميانه اختيار كرده اند و قائل به آزادي نسبي سقط جنين شده اند. اين گروه معتقدند سقط جنين در عين حال كه اصولاً عمل مجرمانه و ممنوعي است، در شرايط خاص مجاز شمرده مي شود. به عقيده آنان در سير تكويني جنين مقطعي وجود دارد كه حيات انساني جنين و فرديت وي شروع مي شود كه جنين شخص تلقي مي شود و زمان پيش از آن به اعتبار شخص يا انسان تلقي نشدن جنين، مجوز سقط، آن هم در موارد محدودي كه تحت عنوان سقط درماني يا سقط طبي مطرح است، صادر مي شود. (وحيد دستجردي، 1372: ص76)

در نظام حقوقي ايران نيز با توجه به قوت و استحكام باورهاي ديني در جامعه و الهام پذيري قوانين و مقررات حقوقي از موازين و احكام شرعي موجود در فقه اماميه، سقط جنين در اكثر موارد، جرم و فقط در موارد محدود جرم محسوب نمي گردد.

در تفكر ليبراليستي غرب به دليل اصالت فرد و منافع فردي نه تنها از حق حيات جنين حمايت نمي شود، بلكه برعكس افرادي كه اقدام به سقط جنين مي كنند از حمايت قانوني برخور هستند. (آيت اللهي، 1381: ج3، ص119) اين رويكرد نتيجة انقلاب جنسي است كه حدود سه دهه جامعه غربي را متحول نمود و كليه رفتارهاي مربوط به روابط جنسي، خانواده و... را تغيير داده است. امروزه غرب از ديدگاهي كه سقط جنين را فاجعه اي مجرمانه مي دانست به ديدگاهي رسيده كه سقط جنين را از موارد حقوق بشر و نشانة افتخارآميز شخصيت و آزادي زن مي داند، در حقيقت سقط جنين به يك انتخاب تبديل شده و هدف از آن آزادسازي جنسي و هوس است. در نتيجه اهميت ازدواج و رابطه جنسي در حد يك تفريح تقليل پيدا كرده و هدف اصلي كه همانا ايجاد آرامش و خلق حيات است، به كناري نهاده شده است. (ويليام مورچيسون، 1383: صص64-59)

۱- سقط جنین

1-1) تعريف سقط جنين در فقه

واژة «جنين» از نظر لغوي به معناي هر چيز پوشيده و مستور است و به بچه تا زماني كه در شكم مادر است، جنين اطلاق مي شود. (جُرّ، 1380: ج1، ص772؛ عميد، 1376: ص473) بنابراين محصول حاملگي (الزيات و... 1989: ص141) را كه مبدأ آن استقرار نطفه در رحم و انتهاي آن لحظه ماقبل ولادت است، به دليل اينكه به وسيله «زهدان» مادر پوشيده شده است جنين ناميده اند. (ابن منظور، ج13، 1410ق: ص93) معادل آن در زبان انگليسي واژة Fetus يا Foetus مي باشد. (آريانپور، 1369: ج2، ص1744)

فقهاي اماميه نيز جنين را به همين معنا استعمال كرده اند. البته فقها در كتاب هاي فقهي خود به ندرت تعريفي از جنين ارائه نموده اند و در بحث ديه جنين معمولاً به ذكر مراحل مختلف جنين و ميزان مجازات آن بسنده نموده اند؛ شهيد ثاني در اين مورد مي فرمايد: «الجنين هو الحمل في بطن امّه و سمّي به لاستتاره فيه، من الاجتنان و هوالستر فهو بمعني المفعول» (شهيد ثاني، بي تا، ج10، ص288). جنين همان حمل در شكم مادر است كه به خاطر استتار و پوشيده بودن آن در شكم مادر، به اين نام خوانده مي شود. اين واژه از ريشة «اجتنان» به معناي پوشش و فعيل به معناي مفعول است و واژه «سقط» در لغت عربي به معناي بر زمين افتادن مي باشد. (جُرّ، 1380: ج2، ص1197) همچنين در اصطلاح فقها به معناي افتادن جنين از درون رحم زن است. (نجفي، بي تا: ج4، ص110؛ شهيد ثاني، بي تا، ج1، ص121) اين اصطلاح عام بوده و شامل جنين دختر يا پسر و جنين پس از دميده شدن روح و پيش از آن مي شود. بنابراين «سقط جنين» در اصطلاح فقها عبارت از افكندن يا خارج كردن عمدي جنين از درون رحم مادر و در نتيجه سقط، پايان دادن به حاملگي قبل از موعد طبيعي مي باشد، خواه قبل از ولوج روح يا بعد از آن باشد و خواه بر اثر جنايت بر يكي يا بر هر دو باشد. بر همين اساس در فقه، به جاي سقط جنين، از تعبير اسقاط جنين يا حمل استفاده مي شود.

در شرع اسلام حيات جنين از هنگام استقرار نطفه در رحم زن و آغاز مراحل رشد و تبديل شدن آن به علقه، مضغه و... حمايت شده و احكام ويژه اي براي سقط در هر يك از مراحل جنين بيـان گرديده اسـت. (سـيد جـوادي، فـاني و خرمشاهي، 1381: ج9، ص199) به طوري كه مطابق ديدگاه فقها حتي از بين بردن نطفه كه آغاز و منشأ خلقت انسان است، حرام و دية آن بيست دينار است. هم چنين در متون فقهي با استفاده از آيات (حج، 5؛ مؤمنون، 14؛ غافر، 67؛ قيامت، 38) و روايات (عاملي، 1412ق: ج29، باب 21، ص229؛ طوسي، 1418ق: ج10، صص334-325) دوران جنيني به دوران قبل از ولوج روح و پس از ولوج روح تقسيم شده و نظرات مختلفي دربارة سقط جنين در هر يك از مراحل بيان گرديده است.



2-1) تعريف سقط جنين در فمينيسم

بسياري از فمينيست ها حيات انسان را محدود به زمان تولد تا مرگ مي دانند و احترام آن را نيز در همين محدوده مطرح مي كنند، لذا قتل انسان را نيز محدود به كشتن وي در اين دوران مي نمايند. به علاوه تمام فمينيست ها در اين باره كه زنان فرودست هستند و براي آزادي آنان بايد استراتژي هايي اتخاذ كرد، هم عقيده مي باشند. (منصورنژاد، 1381: ص248) به طوري كه برخي از آنان از جمله «شولاميث فايرستون»[iv] علت فرودستي زنان را ظرفيت زيست شناختي آنان براي توليدمثل مي داند. (فريدمن، 1381: ص37) بر همين اساس زنان همواره براي تأمين حق كنترل خود نسبت به باروري و داشتن فرزند در صورت تمايل خود، مبارزه كرده اند. (همان، ص95) بنابراين فمينيست ها سقط جنين را حق خود و آن را خاتمه دادن به حاملگي يا پايان دادن وابستگي جسماني جنين به مادر مي دانند.(Beauchamp and Walters, 1999: p.239) زيرا معتقدند زنان مالك جسم خويش هستند و اگر جنين موجود در رحم خود را مانع آسايش و رفاه خويش يافتند، به سادگي مي توانند وي را به قتل برسانند و قانون نيز از آنان حمايت مي كند (آيت اللهي، ج3، 1381: ص119).



3-1) سقط جنين در اصطلاح پزشكي

سقط جنين در اصطلاح پزشكي عبارت است از: خروج يا اخراج جنين پيش از آنكه قابليت حيات مستقل داشته باشد. با عنايت به اينكه از نظر پزشكي جنين قبل از شش ماهگي قادر به ادامه حيات مستقل نيست، بنابراين اگر تا قبل از ماه ششم بارداري، جنين از رحم خارج شود، آن را سقط تلقي مي كنند و از ماه ششم به بعد چنانچه جنين زنده به دنيا بيايد؛ ولي به دليل نارس بودن زنده نماند، سقط جنين صدق نمي كند؛ زيرا جنين وقتي سقط مي گردد كه داخل رحم مرده باشد. (عباسي، 1383: ص67) در اصطلاح سازمان پزشكي قانوني نيز سقط جنين عبارت است از: خارج شدن حاصل بارداري از رحم، در حالي كه موجود تكوين يافته، قادر به زندگي در خارج رحم نباشد، يعني ختم حاملگي قبل از آن كه جنين قابليت زندگي مستقل پيدا كرده باشد كه معمولاً تا هفته بيستم حاملگي اين عنوان قابل تحقق است. (قضايي، 1373: ص536) بنابراين از نظر پزشكي مهم اين است كه جنين سقط شده نتواند مستقل از مادر به زندگي خود ادامه دهد. لذا اگر جنين قبل از موعد از رحم مادر خارج شود ولي با دستگاه هاي پزشكي مخصوص بتوان آن را زنده نگه داشت، سقط جنين صدق نمي كند.



۲- انواع سقط جنین

تقسيم بندي هاي متعددي، با نگاه هاي مختلفي، در رابطه با سقط جنين به عمل آمده كه عبارتند از:

الف)ـ تقسيم بندي مبتني بر عنصر قانوني و مجازات هاي مترتب بر آن كه به سقط جنين مستوجب قصاص، ديه و تعزير تقسيم مي شود.

ب)ـ تقسيم بندي مبتني بر عنصر معنوي جرم كه به سقط جنين عمدي، غيرعمدي و خطاي محض تقسيم مي شود.

ج)ـ تقسيم بندي از نظر سازمان پزشكي قانوني كه شايع ترين تقسيم بندي ارائه شده است و به سقط جنين طبيعي (عادي، اتفاقي)، طبي(پزشكي) و جنايي (ضربه اي؛ اعم از عمدي يا شبه عمدي) تقسيم مي شود. (عباسي، 1383: ص73)

همان گونه كه اشاره شد سقط از نظر سازمان پزشكي قانوني به اخراج عمدي يا خروج خود به خود حمل پيش از موعد طبيعي وضع حمل، اطلاق مي شود. بنابراين با توجه به اين تعريف سقط جنين به دو دسته ارادي و غيرارادي تقسيم مي شود.

1-2) سقط جنين طبيعي

سقط جنين طبيعي يا غيرارادي كه درصد زيادي از سقط جنين ها را به خود اختصاص مي دهد بر اثر عوامل ژنتيكي، محيطي و تأثير آنها بر ارگان ها و به علل نامعلوم ديگري رخ مي دهد. به طوري كه گاهي پيشامدهاي كوچكي در زندگي مانند احساسات و عواطف شادي بخش يا غم انگيز باعث سقط جنين مي شود. در اين صورت بين عمل زن و بروز سقط جنين هيچ گونه رابطه سببيتي وجود ندارد و به عبارت ديگر سقط جنين بدون اراده و انجام عمل مادي، اعم از عمدي يا غيرعمدي صورت مي گيرد. لذا به اين مورد سقط جنين طبيعي، غيرارادي، عادي يا اتفاقي اطلاق مي شود. بديهي است براي اين نوع سقط جنين از نظر حقوقي مجازاتي در نظر گرفته نشده است؛ زيرا اين عمل، غير ارادي و فاقد عناصر عمومي تشكيل دهنده جرم مي باشد.

2-2) سقط جنين ارادي

منظور از سقط جنين ارادي، سقطي است كه يا به دليل مسائل پزشكي از جمله اينكه ادامه حاملگي جان مادر را تهديد كند يا موجب تشديد بيماري وي شود، صورت گيرد؛ يا عمل آگاهانه شخص نسبت به زن باردار باعث سقط جنين وي شود، خواه اين عمل به منظور ساقط كردن جنين باشد يا اتفاقاً منجر به سقط جنين گردد. به سقط جنين با وجود دلائل پزشكي «سقط درماني» اطلاق مي شود. در مورد جواز يا عدم جواز آن قبل از ولوج روح و بعد از ولوج روح ديدگاه هاي مختلفي از سوي حقوق دانان و فقها بيان شده است كه در ادامه مقاله ذكر مي شود. سقط جنيني كه مشمول تعاريف سقط جنين طبيعي و طبي نباشد، از مصاديق سقط جنين جنايي است. سقط جنين جنايي ممكن است عمدي، غيرعمدي و خطايي محض باشد.

سقط جنين جنايي يا اخراج جنين پيش از موعد طبيعي، ممكن است توسط مادر با دستكاري رحم، خوردن دارو و ضربه عمدي انجام شود يا توسط پزشك و اشخاص ديگري غير از مادر، با ترغيب وي به سقط جنين، ايراد صدمه به وي از طريق ضرب و شتم يا بر اثر خطرات ناشي از قصور پزشكي از قبيل بي احتياطي، بي مبالاتي، عدم رعايت نظامات دولتي و عدم مهارت صورت گيرد. (عباسي، 1379: ج2، ص71) بديهي است اصطلاح سقط جنين در اين بحث به سقط جنيني اطلاق مي شود كه ارادي باشد، خواه به دليل وجود دلائل پزشكي (سقط درماني) انجام شود، خواه بر اثر عمل آگاهانه نسبت به زن حامله كه در نتيجه آن جنين وي سقط شود، صورت بگيرد (سقط جنايي عمدي).

۳- عوامل سقط جنین

سقط جنين از مسائل پيچيده اجتماعي جهان امروز است كه در جوامع توسعه يافته در حال گسترش مي باشد. اين پديده از يك سو معلول بي بندوباري هاي جنسي و از سوي ديگر معلول تمدن جديد و پيشرفت هاي علمي و صنعتي عصر حاضر به شمار مي آيد و چهرة جوامع مادي را كه از زيربناي عقيدتي و اخلاقي ثابتي برخوردار نيستند، آلوده كرده است. بروز پديدة سقط جنين به عوامل بسياري بستگي دارد كه به طور كلي به عوامل فردي و اجتماعي اشاره مي شود.

1-3) عوامل فردي

گاهي از اوقات سقط جنين جنبه فردي دارد. در ميان عوامل فردي مي توان به تأثير جنس، سن جنين و سن مادر اشاره نمود. از نظر جنسيت، بزه سقط جنين از جرائم اختصاصي زنان است. زيرا معمولاً مادران براي جلوگيري از بچه دار شدن، بعد از انعقاد نطفه به دلائلي چون تنظيم خانواده و محدود نگه داشتن تعداد فرزندان، مخفي نمودن روابط جنسي نامشروع قبل از ازدواج رسمي و قانوني و هتك ناموس به عنف با دست كاري رحم، خوردن دارو يا خود زني اقدام به سقط عمدي جنين مي نمايند. سن مادر نيز در ارتكاب اين جرم مؤثر است و معمولاً اين عمل بين 25 تا 38 سالگي صورت مي پذيرد. سن جنين نيز در انجام سقط جنين دخالت دارد. بيشتر سقط هاي عمدي در ماه هاي اول و عمدتاً سه ماهه اول انجام مي شود. (محقق داماد، ج5، 1373: ص132)

2-3) عوامل اجتماعي

از عواملي كه جنبه اجتماعي دارند و در سقط جنين مؤثرند به بي بندوباري جنسي و روابط نامشروع، اشتغال زنان، وضعيت نابسامان اقتصادي، فقر فرهنگي و عدم آشنايي كامل با وسايل پيشگيري از حاملگي و در نتيجه حاملگي هاي ناخواسته كه در برخي از كشورهاي جهان سوم از علل عمدة سقط جنين است، مي توان اشاره نمود. (معاونت امور فرهنگي وزارت بهداشت، 1370: ص236)

۴- حکم سقط جنین در فقه

علماي اسلام با استفاده از آيات و روايات، با تقسيم دوران جنيني به دورة قبل از دميده شدن روح و دورة پس از آن، نظريات فقهي مختلفي دربارة سقط جنين ابراز نموده اند. سقط جنين به عنوان حكم اولي[v] در شريعت اسلام، حرام است. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص286) اين حكم از مسلّمات فقه شيعه بوده و دربارة حرمت قطعي سقط جنين به حكم اولي، خواه قبل از ولوج روح[vi] خواه بعد از آن هيچ اختلافي بين فقها وجود ندارد. (محسني، بي تا، ص69)

1-4) دلائل حرمت سقط جنين

1-1-4) كتاب

بعيد نيست آيات حرمت قتل نفس، سقط جنين را هم شامل شود از جمله: «لاتقتلوا النفس التي حرّم الله الّا بالحق» (انعام، 151). نفسي را كه خداوند حرام كرده جز به حق (مثلاً به حكم قصاص) به قتل نرسانيد. بنابراين اگر به جنين، حتي قبل از ولوج روح، نفس اطلاق شود، خداوند كشتن به ناحق و عمدي وي را حرام نموده است. البته فقها در اطلاق كلمه نفس بر جنين اختلاف نظر دارند. برخي آيه را شامل جنيني مي دانند كه تام الخلقه است و روح در آن دميده شده باشد و برخي ديگر ادعا مي كنند جنين از ابتداي تشكيل نطفه، نفس بالقوه است و بعد از چهل روز داراي اعضايي چون سر و دست مي شود و قبل از چهار ماهگي يعني قبل از ولوج روح حركت مي كند؛ اما مادر به دليل اينكه جنين با حجم كوچك، درون كيسه آب رحم شناور است، اين حركات را احساس نمي كند. به علاوه امروزه وسائل پيشرفته اي وجود دارد كه در هفته پنجم مي توان صداي ضربان قلب جنين را شنيد يا حركت جنين را حتي قبل از هفته پنجم مي توان مشاهده نمود. حتي بعضي معتقدند، جنين از ابتداي تشكيل نطفه داراي تحرك است. (محسني، بي تا: ص60) با توجه به آنچه ذكر شد، بعيد نيست آيه كريمه شامل مرحله قبل از ولوج روح بشود و در نتيجه مي توان به حرمت سقط جنين قبل از ولوج روح قائل شد.

2-1-4) سنت

در روايات زيادي مسأله حرمت سقط جنين به طور خاص مطرح شده كه در آنها سقط در هر مرحله اي از مراحل جنيني ممنوع و حرام مي باشد. برخي از اين روايات از باب نمونه ذكر مي شود:

الف)ـ معتبره[vii] اسحاق بن عمّار قال: «قلت لابي الحسن (ع) المرأة تخاف الحبل فتشرب الدواء فتلقي ما في بطنها؟ قال لا. فقلت: انما هو نطفة، فقال: ان اوّل مايخلق نطفة» (عاملي، 1412ق: ج29، باب 7، ح1، ص25). اسحاق بن عمار مي گويد از امام كاظم (ع) سؤال كردم: آيا زني كه از ادامة حاملگي خود مي ترسد، مي تواند دارويي استعمال كند تا جنين خود را سقط نمايد؟ حضرت پاسخ دادند: جايز نيست. اسحاق بن عمار مي گويد به حضرت عرض كردم، اگر حمل آن زن در مرحلة نطفه باشد، چطور؟ حضرت فرمود: منشأ خلقت انسان همان نطقه است (يعني تفاوتي ندارد).

در اين روايت، اسحاق بن عمّار شبهه اي را مطرح مي كند كه مدت كمي از حاملگي زن مي گذرد و جنين در اولين مرحله از مراحل رشد جنيني است،[viii] امام در پاسخ، سقط نطفه را ممنوع و حرام اعلام مي نمايد. از اينكه اسحاق در مورد زني سؤال مي كند كه از ادامه حاملگي خوف دارد و امام سقط را نهي مي فرمايد، معلوم مي شود حتي در فرض شك، از باب احتياط در دماء، سقط جنين جايز نيست. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص288)

ب)ـ عن ابي عبيدة، قال: «سألت ابا جعفر (ع) عن امرأة شربت دواءً عمداً و هي حامل و لم يعلم بذلك زوجها، فألقت ولدها، قال فقال: ان كان له عظم و قد نبت عليه اللحم، عليها دية تسلّمها الي ابيه، و ان كان حين طرحته علقة او مضغة، فان عليها اربعين ديناراً... » (عاملي، 1412ق: ج26، باب 8، ح1، ص31). زياد بن عيسي، ابوعبيده (غروي حائري، 1403ق: ج2، ص401) از امام باقر (ع) دربارة مجازات زن حامله اي كه بدون اطلاع شوهرش عمداً و با علم و آگاهي، دارويي استعمال مي كند و بچه اش را سقط مي نمايد؛ سؤال مي كند، امام مي فرمايد: اگر جنين استخوانش شكل گرفته[ix] و بر آن گوشت روييده باشد[x]، بايد ديه كامل به پدر جنين (شوهرش) بپردازد و اگر جنين هنگام سقط، در مرحلة علقه[xi] يا مضغه[xii] باشد، بايد 40 دينار (مثقال طلا) يا قيمت برده اي را به عنوان ديه به پدر جنين بدهد. ذيل روايت ابوعبيده مشتمل بر مراحل علقه و مضغه است كه يقيناً قبل از دميده شدن روح در جنين مي باشد. بنابراين سقط جنين عمدي قبل از ولوج روح كه شامل مرحله علقه و مضغه نيز مي شود، حرام است. به علاوه روايات زيادي كه به حد تواتر يا نزديك به آن مي رسند، حكم وضعي سقط جنين، يعني وجوب ديه را خواه قبل از ولوج روح و خواه بعد از آن بيان مي كنند كه به دلالت التزامي بر حرمت سقط جنين دلالت مي كنند. (رك. عاملي، 1412ق: ج29، باب 19، ص312) زيرا ديه براي جبران خسارت حاصل از سقط جنين عمدي جنايي است و سقط عمدي حتي قبل از ولوج روح به جز در مواردي كه اجازه آن از سوي شارع مقدس صادر شده[xiii]، ممنوع و حرام است. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص286)

3-1-4) عقل

عقل، حكم به حرمت ظلم مي كند و سقط جنين را ظلم فاحش، بلكه از بدترين ظلم ها مي شمارد؛ زيرا اقدام به آن در واقع تجاوز به كسي است كه قدرت دفاع از خود را ندارد و اين گونه تجاوز از نظر عقلي حرام و ممنوع مي باشد. (همان)

4-1-4) اجماع

علماي اسلام بر وجوب ديه به عنوان جبران خسارت ناشي از جنايت عمدي بر ديگري اتفاق نظر دارند. وجوب ديه، از دلالت التزامي حكم حرمت جنايت عمدي استفاده مي شود. بنابراين سقط جنين كه جنايت عمدي عليه موجودي بي گناه است؛ حرام مي باشد. (همان، ص287) بنابراين با توجه به دلائل چهارگانه فوق نسبت به حرمت سقط جنين، خواه قبل از ولوج روح و خواه بعد از آن، به حكم اولي هيچ شك و شبهه اي وجود ندارد؛ گرچه در برخي موارد به حكم ثانوي حرمت آن برداشته مي شود. (رك. همان، صص270-233)

2-4) بررسي و تحليل

جنين از آغاز مرحله شكل گيري داراي وضعيت «انتولوژيك»[xiv] است كه وي را به صورت يك انسان، متمايز مي كند. (وحيد دستجردي، 1372: ج1، ص87) به عبارت ديگر از لحظه انعقاد نطفه، جنين داراي شخصيت حقيقي و انساني بالقوه است.[xv] طبق اين ديدگاه سقط جنين به معني انكار حق حيات موجودي مي باشد كه هنوز متولد نشده است. لذا سقط در هر مرحله اي از مراحل زندگي جنين، ممنوع است؛ زيرا اقدام به سقط در واقع از بين بردن موجود زنده اي خواهد بود كه منشأ انساني بالفعل است.

۵- سقط قبل از ولوج روح

با توجه به آيات و روايات معلوم مي شود، جنين داراي حالات متعددي است كه از مهمترين آنها مي توان به سه مورد اشاره نمود:

الف)ـ جنيني كه خلقتش به صورت انساني تمام نشده، مثل اينكه نطفه، علقه يا مضغه باشد.

ب)ـ جنيني كه صورت انساني كامل داشته باشد؛ اما روح در آن دميده نشده باشد؛ در اين حال جنين حيات انساني ندارد؛ بلكه حيات نباتي دارد كه از اين جهت مانند ميتي است كه روح ندارد.

ج)ـ جنيني كه روح در آن دميده شده باشد به نحوي كه در رحم مادر حركت كند كه معمولاً اين امر بعد از چهار ماهگي مي باشد.

لفظ انسان در دو مورد اول، بر جنين صدق نمي كند، گرچه در حالت دوم جنين به ميت شبيه است و شارع هم ديه هر دو را يكي دانسته است. (رك. عاملي، 1412ق: باب 24، ح1، ص325) اما در مورد سوم، عنوان انسان به جنين صدق مي كند و كشتن آن، حكم قتل انسان را دارد. (مكارم شيرازي، 1422ق: صص289-288)

بر همين اساس فقهاي اماميه در سقط جنين بين حالتي كه روح در آن دميده شده باشد يا دميده نشده باشد، تفاوت قائل شده اند. اينك موارد جواز سقط جنين قبل از دميده شدن روح از ديدگاه فقها مورد بررسي قرار مي گيرد.

1-5) نجات جان مادر

فقهاي اماميه به اتفاق آراء معتقدند هرگاه حيات مادر متوقف بر سقط جنيني باشد كه روح در آن دميده نشده و به حد انسان كاملي كه بر او لفظ انسان يا نفس محترمه صدق كند، نرسيده باشد سقط آن جايز است؛ زيرا حفظ حيات مادر از نظر شارع مهمتر است. به علاوه حالت اضطرار مادر براي حفظ جان خود موجب رفع حرمت سقط مي شود. (صانعي، 1382: ص114) برخي از فقها خوف خطر جاني مادر كه ناشي از ادامه حاملگي باشد را نيز مجوّز سقط جنين مي دانند؛ زيرا عقلاء در مواردي كه غالباً حصول يقين ممكن نباشد، وجود خوف را راه رسيدن به واقع قرار مي دهند. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص292) بنابراين در صورتي كه ادامه حاملگي با علم يا خوف خطر جاني براي مادر توأم باشد، به طوري كه يا بايد مادر كه نفس محترمه اي است، تلف شود يا براي نجات جان مادر، جنين كه هنوز روح در آن دميده نشده سقط گردد؛ مسأله از قبيل دوران امر بين اهم و مهم خواهد بود كه علماي علم اصول براي رفع اين تزاحم قائل به ترجيح امر اهم شده اند. (مظفر، 1405ق: ج2، ص193) در نتيجه براي حفظ جان مادر مجوّز سقط جنين صادر مي شود. اينك چند نمونه از استفتاءات در اين زمينه بيان مي شود:

ـ امام خميني (ره) در پاسخ اين سؤال كه زني حامله است و اكنون يك ماه و نيم از حاملگي اش مي گذرد، دكترها مي گويند حاملگي براي مادر خطر جاني دارد و موجب فلج شدن وي مي شود آيا سقط جايز است؟ مي فرمايد: «اگر ضرر و خطر جاني براي مادر دارد، قبل از دميده شدن روح در جنين، اسقاط جايز است» (بي آزار شيرازي، 1371: ج3، ص101). همچنين ايشان در جواب اين سؤال كه آيا سقط درماني در مورد مريضي هاي پيشرفته اي كه ادامه حاملگي براي مادر خطر جاني دارد، البته در صورتي كه سن جنين زير چهار ماه باشد، جايز است؟ مي فرمايند: «اگر خوف خطر جاني هست، با تشخيص دكتر مورد وثوق، قبل از ولوج روح مانع ندارد» (بي آزار شيرازي، 1375، ص189).

ـ آيت الله صافي نيز در پاسخ استفتايي در رابطه با ماندن جنين در رحم مادر كه باعث مرگ مادر مي شود؛ آيا جايز است جنين در شكم مادر را از بين ببرند تا مادر سالم بماند؟ مي فرمايند: «بعد از ولوج روح جايز نيست و قبل از ولوج روح در صورتي كه حفظ جان مادر متوقف بر سقط باشد، جواز قابل توجيه است. والله العالم» (صافي، 1372: ص65).

ـ آيت الله خامنه اي نيز در پاسخ اين سؤال «در صورتي كه ادامه بارداري براي زندگي مادر خطر داشته باشد، حكم سقط جنين چيست؟ مي فرمايد: «سقط جنين شرعاً حرام است و در هيچ حالتي جايز نيست، مگر آنكه استمرار حاملگي براي حيات مادر خطرناك باشد كه در اين صورت سقط جنين قبل از ولوج روح اشكال ندارد» (خامنه اي، ج2، 1380: ص65). در پاسخ سؤال ديگري با همين مضمون مي فرمايد: «اگر تهديد حيات مادر بر اثر استمرار حاملگي مستند به نظر پزشك متخصص و مورد اطمينان باشد، سقط جنين قبل از ولوج روح اشكال ندارد» (همان، ص63).

2-5) حفظ سلامت مادر

در صورتي كه ادامه حاملگي باعث بيماري شديد، نقص عضو يا تشديد بيماري مادر شود و از طرفي درمان مادر منجر به سقط جنين شود، برخي از فقها قائل به جواز سقط جنين به منظور مداوا و حفظ سلامت مادر شده اند. بنابراين اگر مادر مبتلا به بيماري سرطان باشد و براي درمان نياز به شيمي درماني دارد كه لازمه اش سقط جنين است، مي توان مادر را مداوا نمود؛ زيرا حفظ جان مادر به دليل اهميت بالاتر رجحان دارد. به علاوه عدم مداواي مادر موجب عسر و حرج يا ورود ضرر به مادر مي شود كه به استناد دو قاعده «لاحرج» و «لاضرر» حكم اوليه ي حرمت سقط جنين برداشته مي شود. (محسني، بي تا: ص75؛ صانعي، 1382: ص114) از طرفي جنين در مرحلة قبل از ولوج روح، انسان يا نفس محترمه محسوب نمي شود تا مشمول ادله حرمت قتل بشود. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص293) همچنين بنا به نظر آيت الله فاضل لنكراني ضرر يا درد غير قابل تحمل، قبل از دميده شدن روح، مجوّز سقط جنين مي باشد. (فاضل لنكراني، 1377: ج1، ص548) پس سقط جنين قبل از دميده شدن روح، به منظور حفظ سلامت جان مادر جايز است.

3-5) جنين ناقص الخلقه

گاهي جنين داراي نقص عضو است. اين ناهنجاري علل گوناگوني دارد كه برخي از آنها مربوط به دوران بارداري مي باشد. حال اين سؤال مطرح مي شود كه آيا نقص عضو يا مبتلا بودن جنين به بيماري شديد، مجوز سقط است؟ بعضي معتقدند اگر يقين به وجود نقص عضو جنين باشد كه موجب گرفتاري پدر و مادر و مايه عسر و حرج شديد بشود، بعيد نيست اسقاط آن جايز باشد؛ زيرا ادله حرمت سقط جنين منصرف از اين مورد است. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص294؛ همان، 1381: ج1، ص453)

برخي ديگر معتقدند اگر ناهنجاري ساختاري جنين به گونه اي باشد كه صورت انساني نداشته باشد، مي توان آن را سقط نمود؛ زيرا دليلي بر عدم جواز اتلاف جنين غير انسان وجود ندارد. (محسني، بي تا، ص76)

آيت الله خامنه اي در پاسخ استفتايي در مورد سقط جنين هايي كه مبتلا به بيماري هاي شديد باشند به طوري كه از بدو تولد تا پايان عمر دائماً در وضع مشقت باري به سرخواهند برد مي فرمايد: «اگر تشخيص بيماري در جنين قطعي است و داشتن و نگهداري چنين فرزندي موجب حرج باشد، در اين صورت جايز است قبل از دميده شدن روح، جنين را سقط كنند؛ ولي بنابر احتياط، ديه آن بايد پرداخت شود» (خامنه اي، 1380: ص64).

4-5) جنين ناشي از زناي به عنف

حاملگي در اثر تجاوز جنسي قطعاً فشار روحي زيادي به مادر تحميل مي كند. به طوري كه هم در دوران حمل و هم بعد از تولد كودك نامشروع، مادر دچار عسر و حرج شديد مي شود. لذا بعيد نيست در اين مورد بتوان قائل به جواز سقط جنين شد. (همان، ص77)

آيت الله فاضل لنكراني در پاسخ استفتايي در مورد جواز سقط حمل از زنا به دليل حفظ آبرو يا آزار جسمي از ناحيه خانواده مي فرمايد: «بلي، اگر روح در آن دميده نشده (قبل از چهار ماهگي) و مراحل اوليه را طي مي كند، در صورتي كه دختر اطمينان دارد و احتمال عقلايي بدهد كه اگر جنين را سقط نكند مورد اذيت و آزار غير قابل تحمل قرار مي گيرد و در عسر و حرج شديد واقع مي شود، در چنين فرضي بعيد نيست كه سقط جنين حرام نباشد» (فاضل لنكراني، 1377: ص550).

۶- سقط جنین بعد از ولوج روح

پس از دميده شدن روح، جنين مانند زن باردار، انسان كامل محسوب مي شود. در زمينه سقط جنين در اين مرحله نيز ديدگاه هاي مختلفي وجود دارد كه ذيلاً مورد بررسي قرار مي گيرد.

1-6) حفظ جان مادر

زماني كه روح در جنين دميده شده شود، اگر وضعيت به گونه اي باشد كه ادامه حاملگي براي زن حامله خطر جاني داشته باشد، برخي قائل به جواز سقط جنين شده اند؛ زيرا مسأله از باب تزاحم فرض مي شود و براي جان مادر اهميت بيشتري قائل شده، لذا حفظ آن را ترجيح مي دهند (حسيني شيرازي، 1409ق: ج92، ص82). زيرا مادر، انسان بالفعل است؛ اما جنين داراي استعدادهاي بالقوه انساني است. بنابراين اگر نجات جان مادر از اهميت بيشتري برخوردار نباشد، حداقل مي توان ادعا نمود كه احتمالاً نجات وي از نجات جان جنين مهم تر است و همين مقدار ترجيح، براي حفظ جان مادر كافي است. همچنين ثبوت قصاص در جنايت بر مادر و ثبوت ديه در جنايت، بر جنين خود دليل اهميت جان مادر و رجحان حفظ جان وي مي باشد. (مكارم شيرازي، 1422ق: ص294) در چنين مواردي غالباً امر داير بين مرگ مادر و جنين، هر دو يا تنها جنين مي باشد. بنابراين بعيد نيست كه در اين حالت سقط جنين جايز باشد؛ زيرا با اسقاط آن، مادر زنده مي ماند، حال آنكه اگر مادر بميرد، جنين در شكم وي هم خواهد مرد، چرا كه حيات وي وابسته به حيات مادر است (همان، ص295؛ صانعي، 1382: ص117). آيت الله جنّاتي نيز در پاسخ استفتايي در اين زمينه مي فرمايد:

«در كليه مواردي كه وجود جنين موجب خطر و زيان براي مادر باشد و امر دائر بين حفظ جان مادر يا حفظ جنين باشد و از نظر اهل خبره اين فرض يقيني است، مادر و پدر مي توانند به سقط درماني رضايت بدهند ولو آن كه بعد از نه ماه باشد» (جنّاتي، 1382: ج2، ص245).

دليل ديگر براي جواز سقط جنين در اين حالت قاعده «اضطرار» است؛ زيرا اطلاق دليل حليت محرمات با وجود اضطرار، شامل اين مورد مي شود. چون مادر براي حفظ جان خود ناچار است، جنين را سقط كند و اين اضطرار، حرمت سقط را از بين مي برد.

دليل بعدي، رواياتي است كه درخصوص دفاع مشروع بيان شده، از جمله روايت معتبره ابوبصير از امام صادق (ع) قال: «سألت ابا عبدالله(ع) عن رجل كان راكباً علي دابّة فغشي رجلاً ماشياً حتي كاد ان يوطئه، فزجر الماشي الدابة فخرّ عنها فأصابه الموت او جرح؟ قال: ليس الذي زجر بضامن انّما زجر عن نفسه» (عاملي، 1412ق: ج29، باب21، ح3، ص58). ابوبصير مي گويد از امام صادق (ع) درباره شخصي سؤال كردم كه سوار بر مركبي بود و نزديك بود عابري را زير بگيرد، عابر مركب را ترساند كه در اثر آن، مركب سوار بر زمين افتاده و كشته يا مجروح مي شود، آيا در اين صورت عابر ضامن است؟ حضرت فرمود: عابر، ضامن نيست؛ زيرا در دفاع از خودش مركب را رم داده است. از اين روايت و امثال آن مي توان بر موردي كه ادامه حاملگي خطر جاني براي مادر داشته باشد، تطبيق نمود؛ زيرا مادر در دفاع از جان خودش اقدام به سقط جنين مي نمايد.

يكي ديگر از دلايل جواز سقط جنين در اين مرحله، اصل «برائت» است. زيرا دليل حرمت سقط جنين با دليل وجوب حفظ نفس براي مادر متعارض است. در نتيجه دو دليل ساقط مي شوند و اصل برائت جاري مي گردد. يعني مادر مي تواند با تمسك به اصل برائت، براي حفظ جان خود، جنين را سقط نمايد؛ زيرا حرمت قتل نفس برداشته مي شود.

2-6) حفظ سلامت مادر

برخي از فقها معتقدند وقتي ادامه حاملگي سلامت مادر را تهديد كند، سقط جنين جايز مي شود؛ زيرا اقدام مادر براي معالجه كه در نتيجه جنين سقط مي شود، از باب وصول ضرر به ديگري مي باشد كه منع شرعي ندارد. آنچه ممنوع و حرام است، ايصال ضرر به ديگري است. در اين حالت چون مادر از باب وظيفه و تكليف اقدام به مداواي خود مي كند، در واقع ضرر و حرج را از خود دفع مي كند؛ اگرچه در نتيجة استعمال دارو، جنين سقط گردد. حال اگر مادر براي حفظ سلامت خويش، رأساً اقدام به اخراج عمدي جنين كند، حرام و ممنوع است؛ زيرا فدا كردن جنين براي حفظ سلامتي مجوزي ندارد (صانعي، 1382: صص116-115). چرا كه اين مورد از مصاديق اضرار عمدي به غير است. آيت الله مكارم شيرازي نيز در پاسخ به استفتايي در مورد زني كه در ماه هفتم حاملگي تصادف مي كند و نياز به عمل جراحي فوري دارد به طوري كه با بيهوش كردن او جنين وي سقط مي شود، مي فرمايد: «اگر جان مادر در خطر است و راه منحصر به عمل جراحي، بيهوشي باشد، مانعي ندارد»(مكارم شيرازي، 1422ق: ص459).

به علاوه به دلايلي براي جواز سقط جنين جهت حفظ نفس مادر تمسك شد، از جمله روايت معتبره ابوبصير و...، وجود مرجح در صورت تزاحم، اجراي اصل برائت در صورت تعارض ادله و... در اين مورد هم مي توان تمسك نمود و در نتيجه سقط جنين بعد از ولوج روح به جهت حفظ سلامت مادر نيز جايز مي شود.

در همين رابطه يكي از فقها در پاسخ به اين سؤال: «آيا زني كه مبتلا به سرطان رحم بوده و حامله است، مي تواند قبل از دادن اشعه براي معالجه، سقط درماني كند؟» مي فرمايد: «اگر بقاي جنين موجب زيان به مادر مي شود، بايد سقط نمايد و اگر اشعه براي معالجه موجب شفاي مادر مي شود، اگرچه اين امر باعث سقط بچه يا مردن او گردد و حتي بعد از آن كه روح در او دميده شده باشد، لازم است عملي شود» (جناتي، 1382: ص245).

3-6) جنين ناقص يا ناشي از تجاوز به عنف

اگر بعد از ولوج روح، ناقص الخلقه بودن جنين تشخيص داده شود يا معلوم شود كه حمل، ناشي از تجاوز به عنف مي باشد، به دليل ضرري و حرجي بودن نگهداري حمل و ايجاد مشقت و اذيت نسبت به مادر مي توان به ضرورت دفاع از نفس تمسك كرده و حكم به جواز سقط جنين نمود. (قائني، 1424ق: ج1، ص261)

۷- دلایل موافقان سقط جنین

دلائلي كه براي جواز سقط جنين قبل از دميده شدن روح بيان شد، قابل دفاع مي باشد؛ اما دلايلي كه براي سقط جنين بعد از دميده شدن روح بيان گرديد، به نظر برخي مخدوش مي باشد.

برخي از علما در پاسخ به فقهايي كه جواز سقط جنين بعد از دميده شدن روح را از باب تزاحم دانسته و جان مادر را ترجيح داده اند، بيان نموده اند: اگر پذيرفته شود كه مسأله از باب تزاحم است،[xvi] اهميت جان مادر نسبت به جنين بايد مورد بحث قرار گيرد؛ زيرا دليلي بر اهميت جان مادر نسبت به جنين وجود ندارد. به علاوه مشهور فقها تفاوتي بين مجازات جنايت بر مادر و جنين قائل نشده اند، بلكه در هر دو مورد حكم به قصاص داده اند. (خويي، 1396ق: ج2، ص417؛ نجفي، بي تا: ج43، ص381)

همچنين در پاسخ به دليل اضطرار مادر، برخي معتقدند اضطرار در صورتي موجب حليت محرّمات مي شود كه به قتل منتهي نشود؛ زيرا تقيه كه از اسباب اضطرار مي باشد، براي حفظ دماء وضع شده است. لذا اگر باعث قتل ديگري بشود، جايز نيست. (رك. طوسي، 1418ق: ج6، ح335، ص176) به علاوه قاعده اضطرار ناظر به رفع ضرورت است؛ اما اگر باعث ضرورتي بالاتر يا همانند آن بشود، نقض غرض لازم مي آيد. اما استدلال به روايات مربوط به دفاع مشروع و تطبيق آن به مسأله سقط جنين، قياس «مع الفارق» است؛ زيـرا در مـاهيت تـأسيس حقـوقي دفـاع مشروع «تجاوز فعلي خلاف قـانون و غيرعادلانه» عليه فردي كه در موقعيت دفاع مشروع قرار مي گيرد، دفاع را توجيه مي نمايد و در مورد جنين تحقق اين تجاوز غير ممكن است.

همچنين درباره تمسك به اصل برائت در صورت تعارض دليل حرمت سقط جنين و وجوب حفظ نفس، در مواقعي مي توان به اين اصل تمسك نمود كه منجر به قتل نفس نشود. به علاوه، در صورت وجود قاعده احتياط در دماء، نوبت به اصل برائت نمي رسد و در خصوص سقط حمل بواسطه ناقص الخلقه بودن يا جنين ناشي از تجاوز جنسي، راه ديگري نيز براي مادر وجود دارد؛ زيرا مي تواند حضانت طفل را به ديگري بسپارد، چرا كه نگهداري طفل وظيفه و تكيلف مادر نيست.

صرف نظر از مباحث اخير درخصوص سقط جنين بعد از ولوج روح، ديدگاه شرع مقدس اسلام در زمينة حقوق جنين ديدگاهي ميانه است يعني هم با آزادي بي قيد و شرط سقط جنين مخالف است و هم حكم به حرمت مطلق آن نمي دهد، بلكه با ارج نهادن به جنين در تمامي مراحل تكامل، هرگونه تعرض و آسيب رساندن به آن را، به جز در موارد استثنايي كه در بحث هاي گذشته به آن اشاره شد، نهي نموده است. در اين ديدگاه صرف نظر از تفاوت هايي كه در خصوص پيدايش حيات انساني در جنين به چشم مي خورد، بر اصل حمايت از حق حيات جنين به عنوان موجودي كه داراي شخصيت انساني است؛ اتفاق نظر وجود دارد و سقط فقط در موارد محدود و خاص مجاز مي باشد.

8) دلايل فمينيست هاي موافق سقط

برخي حيات انسان را محدود به تولد تا مرگ مي دانند و رعايت حقوق آن را در همين محدوده لازم دانسته اند؛ لذا حقوق كودكان را از تولد تا لحظه مرگ مورد توجه قرار مي دهند، آنان معتقدند اگر زنان جنين موجود در رحم خود را مانع آسايش خويش يافتنـد، مي تواننـد آن را از خـود جـدا و ادامه سـير تكامـل آن را متـوقف نماينـد. (Kuhse, and Singer, 1989: P.36) امروزه در جوامع ليبراليستي غربي و جوامع مرفه كه از بنيان و زيربناي عقيدتي يا اخلاقي قابل توجهي برخوردار نيستند، سقط جنين از حقوق اوليه اجتماعي زنان شمرده مي شود و از جمله آزادي هاي فردي زنان مي باشد. بر همين اساس در دهه هاي اخير، سقط جنين در كشورهاي اروپايي رفته رفته مشروعيت يافته و در برخي از كشورهاي مزبور قانونگذاران به زنان اجازه مي دهند كه با صرف هزينه اي مختصر كه احتمالاً از سوي بيمه نيز تأمين مي شود، تا ماه سوم حاملگي بدون هيچ نيازي به دليل پزشكي، سقط جنين نمايند. (رك. اخلاق پزشكي، 1370: ص244)

بسياري از فمينيست هاي طرفدار نظريه آزادي مطلق سقط جنين معتقدند كليه محدوديت ها نسبت به سقط جنين لغو بايد گردد و خواستار آزادي بي قيد و شرط آن هستند و براي توجيه و اثبات نظريه خود به دلايل ذيل استناد مي نمايند:



1-8) حق انتخاب زنان

پيروان آزادي سقط جنين براي اثبات عقيده خود به حق انتخاب زنان تمسك مي كنند. به عقيده آنان امروزه حقوقي براي زنان شناخته شده كه از آن جمله مي توان به حق اختصاصي زن براي تصميم نسبت به ادامه حاملگي يا سقط جنين كه بخشي از بدن وي محسوب مي شود، اشاره نمود[xvii](Ibid, P.39). لذا هيچ فردي حتي جامعه حق تحميل ادامه بارداري به زن را ندارد. طرفداران آزادي سقط جنين در اين رابطه تا بدانجا پيش رفته اند كه به رسميت نشناختن اين حق براي زن را ردّ انسانيت وي قلمداد كرده اند. «تامسون» يكي از فمينيست هاي معاصر، معتقد است اگرچه جنين حق حيات دارد؛ اما جامعه نمي تواند زن باردار را مجبور كند تا برخلاف ميل خود به جنين متصل بماند و به مدت نه ماه بدنش را به عنوان محفظه پرورش جنين به كار برد. به نظر تامسون واضح ترين مثال، تجاوز به عنف است كه در نتيجه آن عليرغم عدم تمايل زن به بارداري ممكن است، لقاح صورت پذيرد كه در اين صورت متجاوز حقي نسبت به استفاده از بدن زن ندارد ( Ibid, P.42).



2-8) حمايت از حيات و سلامت مادر

فمينيست ها معتقدند حفظ جان و سلامت مادر كه انساني بالفعل و كامل است، بر حفظ جنين كه انساني بالقوه است و تا زمان تولد بدون فرديت و شخصيت است، ترجيح دارد (Ibid, P.127). بنابراين با به خطر افتادن حيات يا سلامت مادر، وي مي تواند اقدام به قطع بارداري نمايد كه در اين حال از مادر حمايت مي شود.



3-8) كاهش مرگ و مير مادران

آزاد نمودن سقط جنين موجب كاهش مرگ و مير مادران مي شود (Beckwith, 1996: PP. 161 & 162.)؛ زيرا ممنوعيت سقط جنين نه تنها تأثير قطعي در بازداشتن افراد از اقدام به آن نداشته، بلكه موجب افزايش سقط جنين هاي غيرقانوني و مخفيانه اي مي شود كه در شرايط غير بهداشتي انجام مي گيرد و باعث مرگ و مير مادران مي شود. (مك دونالد و ويليامز، 1376: ج2، ص119) تنها راه حل اين معضل، قانوني كردن سقط جنين و به عبارتي بي خطر ساختن آن است، تا زنان بتوانند به طور آزادانه به پزشك متخصص مراجعه و بدون تحمل عواقب ناگوار، اقدام به سقط جنين نمايند.



4-8) مادري، كليد سركوب زنان

اكثر فمينيست ها به شيوه هاي تأثير نهادن ظرفيت جسماني زنان براي بچه دار شدن و موقعيت اجتماعي آنان اشاره كرده اند و حتي برخي از جمله شولاميث فايرستون همين ظرفيت زيست شناختي براي توليد مثل را كليد سركوب زنان مي دانند. (رك. جين فريدمن، 1381: ص37) همچنين معتقدند توليد مثل و مادري زنان، باري بر دوش آنان است كه بايد رفع شود. اين گروه فمينيست ها به تكنولوژي هاي جديدي كه فشار توليد مثل زنان را كاهش مي دهد، به صورت كليد آزادي زنان مي نگرند. (همان، ص110) بر همين اساس مبارزات اوليه فمينيست ها، به ويژه در سال هاي اوليه فمينيسم «موج دوم»[xviii]، در راستاي به وجود آمدن امكان دسترسي به روش هاي مطمئن جلوگيري از بارداري و سقط جنين براي همه زنان و در نتيجه اختيار بچه دار نشدن به آنها صورت مي گرفت. (همان، ص113)



5-8) جنين ناقص الخلقه و نامشروع

برخي از فمينيست هاي معتدل، برخلاف فمينيست هاي تندرو غربي كه سقط جنين را در همه موارد مثبت تلقي مي كنند، آزادي سقط جنين را فقط در مورد جنين هاي ناسالم و ناقص الخلقه و جنين هاي ناشي از روابط نامشروع تجويز مي نمايند. دفاع آنان در اين دو مورد آن است كه فرزندان ناسالم زندگي غمباري در پيش خواهند داشت و زندگي خانواده خود را نيز بسيار مشقت بار مي نمايند. به علاوه هر نوزاد مبتلا به بيماري هاي خاص، هزينه هاي زيادي بر جامعه تحميل مي كند كه با سقط، مي توان از آن پيشگيري نمود.

در مورد جنين هاي نامشروع نيز بايد به اين واقعيت اجتماعي توجه كرد كه فرهنگ جامعه، فرزندان نامشروع را نمي پذيرد و به مادران آنان نيز با ديدة تحقير مي نگرد. چنين افرادي معمولاً توان بازگشت به خانواده و جامعه را ندارند، لذا اقدام به سقط جنين هاي غيربهداشتي مي نمايند و گاه خود را با مخاطرات جدي روبرو مي سازند. بنابراين براي جلوگيري از اين خطرات بايد سقط جنين را براي آنان قانوني نمود. (متمسك، 1380: ج1، ص481) برخي از فمينيست هاي غربي پا را فراتر گذاشته و دولت را مكلف مي كنند، امكان سقط جنين اين افراد را تضمين نمايد؛ زيرا معتقدند ممنوعيت سقط جنين براي بسياري از دختران جوان كه با تبليغات خود، آنان را به مسائل جنسي تشويق مي كنند؛ اما به لحاظ قانوني حاملگي را ممنوع نمي نمايند، زندگي توأم با فقر و ناراحتي به همراه مي آورد. بنابراين سقط جنين تنها اميد براي آن ها است. (نگاهي به فمينيسم، 1377: ص53)



6-8) افزايش جمعيت

افزايش جمعيت كه امروزه از آن به عنوان انفجار جمعيت نام برده مي شود، از جمله دلايل اجتماعي است كه پيروان نظريه آزادي سقط جنين در توجيه عقايد خويش به آن استناد مي نمايند. آنان معتقدند دولت ها براي مبارزه با معضلات فراوان اجتماعي و اقتصادي ناشي از توسعه بي رويه جمعيت چاره اي جز كنترل مواليد كه قاطع ترين روش آن سقط جنين است، ندارند. (محقق داماد، 1373: ج5، ص154)



7-8) ساير علل سقط

برخي از دلائل اقتصادي و اجتماعي ديگري كه طرفداران سقط جنين به آن تمسك نموده اند عبارتند از:

زيادي فرزندان خانواده؛ مرگ پدر خانواده؛ از كار افتادن نان آور خانواده؛ كمبود درآمد؛ شاغل بودن زن؛ محيط نامساعد خانوادگي و اجتماعي و عدم رضايت از جنسيت جنين مي باشد.

9) دلايل فمينيست هاي مخالف سقط

برخي از فمينيست هاي غربي، جنبه هاي بسيار مثبتي براي مادري برشمرده اند و استدلال نموده اند كه مادري يكي از مثبت ترين تجربه ها و بزرگترين لذت ها براي زنان است. از ديد اين گروه، تكنولوژي نه تنها راه حلي براي كاستن فشار توليد مثل زنان محسوب نمي شود، بلكه در واقع، اغلب در تجربه زنان از بارداري و مادري كردن اختلال ايجاد مي كند و توليد مثل را به يكي از حوزه هاي سركوب زنان تبديل مي كند. (فريدمن، 1381: ص114) اين گروه فقط در مورد جنين ناقص الخلقه و جنين ناشي از زناي به عنف كه قبلاً به آن اشاره شد و نيز در موردي كه ادامه حاملگي مستلزم خطر جاني براي مادر باشد، موافق سقط جنين بوده و معتقدند تكليف و وظيفه نسبت به جنين ايجاب مي كند كه قائل به تحريم قطعي سقط جنين بود، بنابر مطالب فوق اهم دلايل حرمت سقط جنين عبارتند از:



1-9) حق حيات جنين

حيات يك موهبت الهي است و كسي حق ندارد آن را سلب نمايد و جنين به عنوان يك نفس يا فرد، مانند ساير افراد، از حقوقي كه مهمترين آنها حق حيات و زنده به دنيا آمدن است؛ بايد برخوردار باشد. لذا هيچ كس حتي والدين حق از بين بردن اين انسان بي گناه را ندارند.



2-9) حق انتخاب جنين

فرد يا نفس بودن جنين مستلزم اين است كه قائل به حق انتخاب وي در زنده و سالم متولد شدن نيز بوده، لذا اقدام به ختم حاملگي بدون در نظر گرفتن اين حق، در واقع ارزش ندادن به شخصيت انساني جنين است. گرچه جنين بخشي از تكامل خود را در درون مادر و به طور وابسته به آن مي گذراند؛ اما موجودي غير از مادر مي باشد. بنابراين در مالكيت مادر نمي باشد كه به دلخواه يا بر اساس مصالح از مادر جدا شود. (منبع؟)



3-9) عدالت و تجاوز در حق جامعه

مخالفين سقط جنين علاوه بر اينكه صدمه به جنين را مخالف اصل عدالت مي دانند، آن را جنايتي در حق جامعه تلقي كرده و نيز جنايت عليه موجودي بي گناه دانسته و در مواردي از آن به عنوان آدم كشي و قتل عمد ياد مي كنند. (اشرفي، 1367: ص143)

10) بررسي دلايل فمينيست هاي موافق

انسان، نزد خداوند از كرامتي خاص برخوردار است، به طوري كه كشتن يك فرد بي گناه به منزله كشتن همه افراد و زنده كردن يك فرد، زنده كردن همه انسان ها به حساب آمده است. «من قتل نفساً بغير نفس او فساد في الارض فكانّما قتل الناس جميعاً و من احياها فكانّما احيا الناس جميعاً» (مائده، 32).

بنابراين سقط جنين مستقيماً در جهت جلوگيري از تكامل موجودي كريم و شريف است، بدين جهت فقط در موارد بسيار ضروري درماني، تجويز مي شود. پاسخ كلي به توجيه هاي طرفداران سقط جنين از قبيل اينكه مي گويند زن مالك بدن و مسئول سلامت خويش است و مي تواند هر طور كه بخواهد نسبت به آينده اش، برنامه ريزي كند يا آوارگي بعدي كودكان و تربيت آنان بدتر از سقط جنين است يا اگر سقط جنين آزاد نباشد سرنوشت اطفال نامشروع، پس از تجاوز جنسي چه مي شود، اين است كه ريشة اين گونه ناهنجاري هاي اخلاقي را بايد در مسائل ديگري از جمله بي نيازي و استغناي جوامع فوق صنعتي كه آنها را به استضعاف انديشه هاي متعالي كشانده است؛ جستجو نمود. «كلا ان الانسان ليطغي ان راه استغني» (علق، 7-6). لجام گسيختگي جنسي در چنين جوامع به اصطلاح پيشرفته باعث شده كه دختران بدون هيچ گونه مانعي با جنس مخالف رابطه نامشروع داشته باشند و بسياري از آنان به جهت همين آزادي بي قيد و شرط سر به طغيان در برابر خويش و جامعه برداشته، برخي به طرف همجنس گرا و برخي هم متمايل به هر دو جنس شوند. طبيعي است كه حاملگي حاصل از اين بي بندوباري در آغاز بلوغ با مصالح اجتماعي و مصلحت انديشي هاي خانوادگي سازگاري ندارد و زن مجبور است تا زمان ازدواج، سقط جنين نمايد. در جامعه اي كه پايبندي عاطفي و تشكيل خانواده، عقب ماندگي و ارتجاع است و تعدد زوجات را جرم؛ ولي تعدد همبستران را از علائم تجدد و تمدن مي شناسند، سقط جنين هم بايد آزاد باشد. بنابراين بايد اين ناهنجاري ها را از ريشه خشكاند و اگر نمي توان جلوي اين فساد اجتماعي را گرفت نبايد به جرم تازه اي دست زد و از موجودي بي گناه سلب حيات نمود. به علاوه اقدام و مبادرت به اين عمل با اهداف شخصي يا اجتماعي، خلاف سير تكاملي انسان است.

در مورد حق انتخاب مادر و اينكه قاعده «سلطنت»[xix] گوياي اين حقيقت است كه هر كس بر خويشتن سلطه كامل دارد و آزاد است هر آنچه بخواهد و هر گونه بخواهد رفتار نمايد، بايد مدعي شد حد و مرز حق انتخاب و آزادي و سلطه انسان بر خويشتن تا مرز اتلاف نفس و اضرار به ديگري متوقف مي شود. چنانكه در تصرف اموال نيز اين آزادي تا مرز تضييع اموال و اسراف و تبذير محدود است و چون مالكيت انسان بر وجود خود، مالكيتي اعتباري و نه مطلق است، لذا نمي توان به دلخواه خود و بر اساس نيازهاي كاذب در عالم وجود خويش تصرف غيرمجاز نمود و بالاخره نمي توان براي رسيدن به هدف به هر وسيله اي متوسل شد؛ زيرا اين نوع آزادي ها خلاف عدل است. قائل شدن به آزادي سقط جنين به دليل مرگ و مير مادران همانند آن است كه براي جلوگيري از قاچاق مواد مخدر و عوارض و پيامدهاي آن، استعمال مواد مخدر آزاد گردد!!

بديهي است جرم زدايي در صورتي معقول است كه شرايط فرهنگي و اجتماعي جامعه در نظر گرفته شود و گرنه ممكن است، نقش معكوسي ايفا نمايد؛ زيرا زدودن عنوان مجرمانه از برخي رفتارها با آداب و رسوم و فرهنگ هر جامعه پيوند ناگسستني دارد. (رايجيان اصلي، 1381: ش41، ص96) آيا در جامعه اسلامي و ديني سقط جنين يعني كشتن موجودي بي گناه و بي پناه، از روي اراده و اختيار توسط نزديكترين افرادي كه بايد حامي وي باشند و نيز به دستور پزشكي كه بايد درصدد نجات انسان ها باشد نه نابودي آن ها، مي تواند مباح شناخته شود؟

در مورد مادري بايد اذعان نمود اگر منظور از مادري كردن صرفاً جنبه اجتماعي باشد، زنان در خصوص مادري كردن حق انتخاب دارند؛ زيرا در اين ديدگاه توليد مثل به منزله وسيله سركوب و مادري كردن همانند باري كه زنان بايد از قيد آن رها شوند، تلقي مي شود. اما اگر مادري كردن يك غريزة ذاتي و طبيعي و هديه خدا در نظر گرفته شود؛ در اين صورت مادري نه تنها وسيله سركوب زنان تلقي نمي شود؛ بلكه وسيله اي براي رشد و تعالي آنان خواهد بود؛ زيرا ثمرة مادري كردن حفظ حيات، به دنيا آوردن، پرورش نسل آينده و سرنوشت ساز يك ملت است كه براي زنان مي تواند تجربه لذت- بخشي باشد.

اگر سقط جنين به دليل جلوگيري از افزايش جمعيت آزاد باشد، چند سؤال مطرح مي شود، از جمله اينكه آيا راه ديگري براي كنترل جمعيت وجود ندارد؟ آيا جامعه، پزشك، زن و شوهر مي تواند براي ارتكاب سقط و احقاق حق خود، جنيني را كه انسان زيباي دوست داشتني است، به حساب نياورند؟ در حالي كه جنين در حد خودش داراي حقوقي است كه از حقوق پدر، مادر و پزشك كمتر نيست. بنابراين حق حيات جنين در اختيار جنين بوده و هيچ كس و به هيچ وجه نمي تواند آن را سلب نمايد.

در مورد سقط جنين ناقص الخلقه يا عقب مانده فكري نيز همين حكم جاري است؛ زيرا حيات حقي است كه از طرف خداوند به همه موجودات از جمله كودكان عقب مانده ذهني اعطا شده است و آنان در مراتب وجود خود، مدارج تكامل را طي مي كنند. با سقط جنين در سير تكاملي كودك و نيز سير تكاملي جامعه، در شأني از شئونش كه همان نگاهداري و مراقبت از اين كودك هاي بي پناه است، مانع ايجاد مي شود.

در مورد حاملگي در اثر روابط نامشروع يا تجاوز جنسي كه قطعاً فشار روحي براي مادر به شمار مي آيد، حق اين است كه از نظر اصول اخلاقي نمي توان به اين علت از موجودي كه زندگي و تكامل خود را از لحظه انعقاد نطفه آغاز نموده، سلب حيات كرد، حتي اگر نامشروع باشد. براي جلوگيري از سقط جنين، جامعه بايد براي از بين بردن زمينه هاي بروز اين ناهنجاري ها اهتمام ورزد و گرنه پس از شكل گيري جنين، نمي توان به بهانه هايي از قبيل زيادي فرزندان خانواده، كمبود درآمد و عدم رضايت از جنسيت جنين، حق حيات را از آنان سلب نمود.

11) مباني آزادي سقط جنين



فمينيست ها در اين باره كه زنان فرو دستند و براي آزادي آنان بايد استراتژي هايي اتخاذ كرد، معتقدند زنان بايد با ايجاد زبان و شيوه هاي تفكر جديدي دربارة هويت خويش، خويشتن را از معاني ستمگرانه اي كه مردان بر آن ها تحميل كرده اند، رها سازند. فمينيست ها عليرغم اين اتفاق نظر، در زمينه راه حل علت فرودستي ديدگاه هاي مختلفي ابراز كرده اند. فمينيست هاي ليبرال، افشاي اشكال بي واسطه تبعيض عليه زنان و نيز تلاش براي اصلاحات را مورد تأكيد قرار داده اند و از نظر راديكال ها راه حل زنان، دستكاري در طبيعت خويش و كسب استقلال و خودمختاري و پيشنهاد زوج آزاد است. (رك. منصورنژاد، 1381: ص262) از نگاه فمينيست هاي ماركسيست راه حل، انقلاب فرهنگي اي است كه به تغيير شكل در اقتصاد بيانجامد و به نظر سوسيال فمينيست ها راه حل، محو سلطه مذكر است كه مستلزم تغيير شكل در اساس اقتصاد و جامعه است و فمينيست هاي معتدل نيز به سمت آرمان هاي تساوي طلبانه پيش مي روند و تفاوت هاي زن و مرد در احكام و قوانين را مورد انتقاد قرار مي دهند. (همان: ص267)

فمينيست ها يكي از عوامل مهم فرودستي زنان را ظرفيت زيست شناختي براي توليد مثل مي دانند و معتقدند مادري كردن حاصل عواملي از جمله شرطي كردن اجتماعي بوده و نتيجه غريزه ذاتي و طبيعي نيست. (رك. فريدمن، 1381: ص37) بنابراين با تأكيد بر بدست آوردن كنترل زنان بر خويش، تأمين قدرت و دانش به منظور بهره مند شدن از احساسات جنسي و داشتن فرزند در صورتي كه مايل باشند، تأكيد مي ورزند، تا جايي كه فمينيست ها در اروپا براي تأمين حق كنترل زنان روي باروري شان سقط جنين را مؤثرترين و مطمئن ترين راه رسيدن به اين هدف تلقي كرده اند. آنان به طور ضمني بر اين باورند كه آزادي زنان بايد با رهايي آنان از خدمت به كودكان و مردان آغاز شود. (افتخاري، 1381: ش18، ص242)

انقلاب جنسي در غرب حدود سه دهه است كه جامعه آنان را به شدت متحول كرده و كليه رفتارها و رويكردهاي مربوط به روابط جنسي و خانواده را تغيير داده است، نتيجه اين تحول ايجاد شادي و لذت بيشتر از طريق «رابطه جنسي بدون تعهد» است. آنان سقط جنين را جزو حقوق بشر و نشانة افتخارآميز شخصيت و آزادي زن مي دانند و دولت ها را مكلف به تضمين امكان سقط جنين مي نمايند. (نگاهي به فمينيسم، 1377: ص56) بديهي است اين نگرش فمينيستي به سقط جنين مبتني بر دو پيش فرض اساسي مي باشد كه از درون فرهنگ غربي برآمده است. اولين پيش فرض، محور بودن رفاه مادي است. هدف نهايي برنامه هاي توسعه به مفهوم غربي آن، دست يابي به اين رفاه بوده و توسعه سياسي و فرهنگي، جاده هايي براي رسيدن به اين توسعه به شمار مي آيند. در چنين جامعه اي مي توان آنچه رفاه فردي يا اجتماعي را محدود مي كند، از ميان برداشت و بر همين اساس سقط جنين ناقص الخلقه يا نامشروع توجيه مي گردد. پيش فرض دوم اعتقاد به آزادي انسان ها است، آزادي به مفهومي كه با فردگرايي و اومانيسم به مفهوم غربي آن پيوندي عميق دارد و برآمده از فرهنگ ليبراليستي غرب است. بر همين اساس به اين ديدگاه مي رسند كه همه انسان ها آزادند و مي توانند آنچه بدان تمايل دارند، انجام دهند و معتقدند زنان از چهار آزادي، روابط نامشروع حتي با همجنس؛ خود ارضايي؛ كنترل بـر مواليد بـدون نيـاز بـه هماهنگي بـا همسر و سـقط جنين بـرخوردار هستند. (رك. متمسك، 1380: ص482)

بر اساس آموزه هاي اسلامي، هم اصل قرار گرفتن رفاه مادي و هم در اعتبار آزادي به مفهوم غربي ترديد وجود دارد. آنچه اسلام بر آن صحه مي گذارد؛ دستيابي به آرامش است. زيرا رفاه مادي در بسياري از اوقات آرامش انسان را تأمين نمي كند و آزادي به مفهوم غربي، زمينه رشد و تعالي فرد و جامعه را محدود مي كند و در چنين فضايي انسان ها از امور ارزشمند حيات بشري غافل و به امور بي ارزش يا كم ارزش مشغول مي شوند. براي مثال زنان از دينداري عاطفي كه باعث مي شود آنان از نقش مادري خود يعني به دنيا آوردن و پرورش كودكان، بيشترين رضايت را داشته باشند، فاصله گرفته و به سوي اين ديدگاه كه لازمه شكوفايي استعداد زنان، زندگي آنان براي خود و نه كودكانشان مي باشد، سوق داده شوند. (افتخاري 1381: ص243)



12) تحليل قانون مجازات عمومي و قانون مجازات اسلامي



در قوانين جزايي ايران قبل و بعد از انقلاب اسلامي تعريفي از سقط جنين ارائه نشده است. اما از فتواي مواد قانوني مي توان آن را بدين گونه تعريف نمود: «سقط جنين از نظر حقوقي به انجام هرگونه اعمال مجرمانه اي كه موجب وقفه در سير طبيعي بارداري و از بين رفتن قابليت حيات جنين در بيرون يا در داخل رحم بشود؛ اطلاق مي گردد» (رزمساز، 1379: ص 39-38). لذا منجر به اخراج قبل از موعد طبيعي آن مي شود.

در حقوق ايران پيش از انقلاب اسلامي، سقط حمل به جز مواردي كه حفظ حيات مادر به آن بستگي داشت، ممنوع بود و قانونگذار، مواد 183-180 ق.م.ع. (حجتي 1355: ص96) را كه از قوانين فرانسه اقتباس شده، (وليدي، 1373: ص118) به اين امر اختصاص داده بود. بر اساس مواد مزبور براي هر شخصي كه در ارتكاب اين جرم دخالت داشته باشد، خواه به نحو مباشرت يا معاونت، اعم از طبيب، ماما، دارو فروش، افراد غير متخصص و حتي براي مادري كه راضي به سقط حمل باشد، مجازات پيش بيني شده بود. نكته قابل توجه در اين مواد آن است كه قانونگذار از سقط جنين به سقط حمل تعبير كرده است. لفظ حمل از نظر پزشكي داراي معنايي اخص از لفظ جنين مي باشد؛ زيرا حمل مرحله اي از رشد جنين است كه تكامل بيشتري در آن ديده مي شود و اغلب داراي آثار حيات است. به طوري كه معمولاً به دوران هفت ماهگي تا قبل از تولد طفل، كلمه حمل اطلاق مي شود. (وليدي، 1373: ص121) اما از نظر لغوي و عرفي حمل و جنين به يك معنا به كار برده مي شوند. (ابن منظور، 1410ق: ج13، ص93؛ همان، ج11، ص176). در متون قانوني نيز نوعاً اين دو واژه مترادف يكديگر قلمداد شده و تفاوتي بين آن ها نيست. پس منظور قانونگذار از سقط حمل همان سقط جنين مي باشد. به علاوه قانونگذار قبل از انقلاب اسلامي سقط جنين طبي را با توجه به اهميت نقش درماني آن براي مادر، با شرايط خاصي پذيرفته بود. در ماده 42 آيين نامه اجرايي قانون مجازات عمومي كه ناظر به عوامل موجهه جرم بود، فقط سقط جنين توسط پزشك را مجاز دانسته بود و در ماده3 آيين نامه مزبور شرايط ديگري را اضافه نموده بود از جمله، علل سقط جنين به نظر پزشك، كافي و موجه باشد؛ خطر جسماني قابل پيش بيني براي زن وجود نداشته باشد و بيش از دوازده هفته از شروع بارداري نگذشته باشد. همچنين در ماده17 آيين نامه انتظامي نظام پزشكي مصوب كميسيون هاي مشترك بهداري و دادگستري مجلسين وقت در سال 1348، سقط جنين را به طور مطلق و در راستاي سلامت مادر، پذيرفته و تشريفاتي را براي سقط جنين توسط پزشكان ذكر كرده بود. براي مثال، پزشك موظف بود پس از مشاوره با دو پزشك ديگر، به عمل سقط جنين اقدام و آن را ظرف 24 ساعت به هيأت مديرة نظام پزشكي اعلام نمايد. بدين ترتيب به پزشكان اجازه داده مي شد براي سلامت جان مادر صرف نظر از اينكه روح در جنين دميده شده يا نشده باشد، اقدام به سقط جنين كنند.

قانون مزبور تا زمان تصويب قانون ديات و قانون تعزيرات، قابل اجرا بود؛ ولي از آنجا كه قانون سابق با اهداف انقلاب اسلامي، از جمله تحقق مباني و احكام اسلام مغايرت داشت، به طور كلي تغيير يافت. بنابراين با توجه به احكام اسلام، در قانون ديات مصوب 24 آذر ماه 1361 احكام مربوط به ديه سقط جنين بيان شد و سپس قانونگذار در مرداد ماه سال 1362 براي افرادي كه به هر نحو ممكن زني را كه مايل به سقط جنين باشد، همراهي كنند، مجازات پيش بيني نمود. (وطني،1363: ص343)

اين قانون كه به صورت آزمايشي تصويب شده بود، سرانجام در سال هاي 1375-1370 به تصويب نهايي رسيد. (منصور، 1377: صص172، 129، 128) با اين تفاوت كه در قانون سابق، براي سقط جنين عمدي كفاره معين شده بود و در مقابل در قانون لاحق، براي صدمه ي وارد بر مادر علاوه بر ديه، ارش نيز پيش بيني شده است.

در حقوق ايران بعد از انقلاب اسلامي مواد 493-487 ق.م.ا. به ديه سقط جنين اختصاص دارد و قانونگذار براي سقط جنين در مراحل مختلف، حتي در حالتي كه نطفه اي بيش نيست، ديه معين كرده است. مواد 624-622 نيز مجازات تعزيري براي سقط جنين پيش بيني كرده است و برابر نظريه شمارة 2171/7 مورخ 7/6/66 اداره حقوقي دادگستري، سقط جنين ناشي از زنا را مانند سقط جنين ناشي از حلال، داراي كيفر و مجازات معرفي مي كند. (گلدوزيان، 1383: ص120). همچنين مواد 716-715 فرق بين اخراج قبل از موعد جنين زنده، ولي قابل زيستن يا وضع حمل قبل از موعد طبيعي، با سقط جنين را بيان مي كند. (گلدوزيان، 1383: ص120)

در ماده 623ق.م.ا. بين اينكه سقط جنين در روزهاي اوليه انعقاد نطفه انجام پذيرد يا در روزهاي آخر حاملگي كه جنين شكل يك انسان كامل را به خود گرفته باشد، فرق قائل نشده است و تنها در موردي كه سقط جنين به منظور حفظ جان مادر لازم باشد، مجاز شمرده است. البته اين جواز سقط، ناظر به موردي است كه هنوز روح در جنين دميده نشده باشد، لكن در قانون قيدي در اين مورد نيامده است. هر چند شوراي نگهبان در نظريه شماره 6053 مورخ 19/11/1363 درخصوص ماده 17 آيين نامه انتظامي نظام پزشكي مصوب كميسيون هاي مشترك بهداري و دادگستري مجلسين رژيم منحله از لحاظ انطباق آن با موازين شرعي، سقط جنين براي حفظ جان مادر را تنها در صورت دميده نشدن روح در جنين جايز مي داند. اين نظريه كه با اكثريت آراء به تصويب رسيد به شرح ذيل است:

«ماده 17 كه دلالت بر سقط جنين براي سلامت مادر دارد به طور اطلاق، شرعي نمي باشد؛ زيرا سقط جنين براي حفظ مادر صور مختلف دارد. لذا بايد صور مختلف آن مشخص گردد. مثلاً در مواردي كه قبل از دميده شدن روح در جنين يقين يا خوف عقلايي حاصل شود به تلف مادر و توقف حفظ نفس او بر سقط جنيني كه در اين حال هنوز روح در او دميده نشده، جايز است و در مورد پس از دميده شدن روح اگر امر دائر باشد بين حفظ يكي از آن ها به اين صورت كه اگر اقدامي نشود يا مادر جان به سلامت مي برد يا جنين، سقط جنين براي حفظ جان مادر جايز نيست و در ساير موارد نيز بايد مشخص شود و حكم مطابق موضوع تعيين گردد» (گلدوزيان، 1383: ص213).

با توجه به نظريه فوق، ماده 623 ق.م.ا. تخصيص مي خورد و تنها شامل موردي مي شود كه روح در جنين دميده نشده باشد؛ اما پس از آن، حفظ حيات مادر در مقايسه با جنين ترجيحي ندارد.





13) خلأهاي قانوني و پيشنهاد رفع



قانونگذار ايران پس از انقلاب اسلامي با توجه به متون فقهي و ديدگاه هاي فقهاي اماميه، سقط جنين را از همان مراحل اوليه استقرار نطفه در رحم قابل مجازات دانسته است و براي مراحل قبل و بعد از حلول روح در جنين، ميزان ديه را به طور متفاوت بيان نموده و به علاوه در مورد كسي كه موجبات سقط جنين زن باردار را فراهم نمايد، مجازات تعزيري حبس از سه ماه تا پنج سال پيش بيني نموده است و تنها سقط جنين به منظور نجات جان مادر را به عنوان استثناء مطرح كرده است. قطعاً هدف قانونگذار از بكار بردن جملة «مگر اينكه ثابت شود اين اقدام براي حفظ حيات مادر باشد» در مادة 623ق.م.ا. اين است كه خطري كه مادر را تهديد مي كند قريب الوقوع باشد يا شرايط خطرناكي پيش آمده باشد كه ادامه حاملگي را مخاطره آميز نمايد؛ گرچه ممكن است تداوم و گسترش كامل اين خطر، كم و بيش به تعويق افتد.

نقص قانون فوق الذكر اين بود كه مرجع تشخيص اين ضرورت را معين نكرده بود و به همين جهت حتي دادگاه ها ملاك مشخصي براي صدور مجوّز سقط جنين نداشتند و در نتيجه قانون مزبور در كاهش خاتمه دادن به سقط هاي غير مجاز ناتوان بود و روز به روز تعداد سقط جنين هاي مخفيانه و غيرقانوني افزايش مي يافت. به منظور برطرف نمودن اين خلأ قانوني برخي از نمايندگان ششمين دورة مجلس شوراي اسلامي طرح موسوم به «سقط درماني» را طي يك ماده واحده به مجلس ارائه كردند كه در آن سقط درماني با تشخيص سه پزشك متخص و تأييد پزشكي قانوني مبني بر بيماري جنين كه پس از ولادت موجب عسر و حرج والدين يا طفل مي شود، قبل از ولوج روح «چهار ماهگي» با رضايت زن و شوهر و گواهي محكمه صالحه مجاز مي شود. طرح مزبور فقط ناظر به حالت هايي است كه جنين، ناقص الخلقه و بيمار باشد و شامل مواردي كه ادامه بارداري براي مادر مخاطره آميز باشد و سلامت جسماني و رواني مادر را تهديد نمايد، نمي شود. به علاوه در طرح پيشنهادي، تشريفات صدور مجوّز سقط جنين به دليل نياز به گواهي محكمه صالحه طولاني بود، حال آن كه قاضي دادگاه بر اساس نظر كارشناسان (پزشكان متخصص) رأي صادر مي كرد كه اين منظور، بدون رأي قاضي نيز تأمين مي شد. عليهذا طرح مزبور با اصلاحاتي طي ماده واحده اي بار ديگر در نود و هفتمين جلسه علني مجلس هفتم مطرح و در نود و هشتمين جلسه مورخ 23 فروردين ماه 1384 به شرح ذيل تصويب شد:

«سقط درماني با تشخيص قطعي سه پزشك متخصص و تأييد پزشكي قانوني مبني بر بيماري جنين كه پس از ولادت موجب حرج والدين يا طفل مي شود و يا بيماري مادر كه با تهديد جاني مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه و ده روز) با رضايت زن و شوهر مجاز مي باشد و مجازات و مسئوليتي متوجه پزشك مباشر نخواهد بود».

اين مصوبه چنان كه در مشروح مذاكرات مجلس آمده (روزنامه رسمي، ش17541، ص28) داراي دو بخش است. بخش اول مربوط به جنين هاي ناقص الخلقه اي است كه نگهداري آنان پس از تولد موجب عسر و حرج والدين يا طفل مي شود و بخش دوم مربوط به مواردي است كه ادامه حاملگي جنين بيمار، موجب تهديد جاني مادر بشود. بديهي است قطع حاملگي با گواهي قطعي سه پزشك و تأييد كتبي پزشكي قانوني مبني بر تهديد جاني مادر، قبل از ولوج روح بلامانع و داراي مبناي فقهي، شرعي و عقلي است. در اين بخش چند انتقاد به طرح مزبور بيان مي گردد:

الف)ـ با توجه به فتاواي علما از جمله امام خميني (ره) سقط جنين در حاملگي كه براي مادر خطر جاني داشته است، قبل از ولوج روح مطلقاً جايز است؛ يعني حتي در صورت سالم بودن جنين اگر ادامه حاملگي براي مادر مخاطره آميز باشد، سقط جايز است.

ب)ـ شرط رضايت شوهر در اين فرض داراي مبناي فقهي و عقلايي نيست؛ زيرا وقتي جان مادر تهديد مي شود، مجوّز شرعي براي سقط وجود دارد، خواه شوهر راضي باشد يا نباشد. به علاوه در فتاواي علما نيز اين مجوّز مقيد به رضايت شوهر نشده است.

ج)ـ شايسته بود در مواردي كه ادامه بارداري، سلامت مادر را تهديد مي كند و موجب آسيب جسماني يا رواني شديد به زن مي شود نيز سقط جنين مجاز شمرده مي شد.

در بخش ديگر اين ماده واحده كه با ملاك عسر و حرج سقط جنين بيمار و ناقص الخلقه مجاز شمرده شده، گامي مثبت و بلند براي تأمين امنيت و سلامتي مادر و كودك برداشته شده، به طوري كه با اجراي دقيق آن از تولد بچه هاي ناقص الخلقه و عقب مانده و صرف هزينه هاي گزاف (2000 ميليارد تومان در سال) نگهداري آنان جلوگيري مي شود و از طرفي جامعه نيز شاهد تلف شدن مادران، در اثر سقط هاي غيرقانوني و غيربهداشتي نخواهد بود؛ اما نكته مهم، ملاك عسر و حرج مي باشد كه بايد با ديدگاه فقها و ادله شرعي استنباط حكم سقط جنين هماهنگ و ضابطه مند باشد و مصاديق آن كاملاً احصاء شود. بنابراين مقبوليت نزد عامه و عرف نمي تواند ملاك قانونمندي باشد، چرا كه حضرت لوط (ع) عليرغم مقبوليت عمل شنيع لواط در ميان قوم خود، در مقابل يك امر «مجمع عليه» قيام فرمود؛ پس در تعيين ملاك، مصلحت انسان بدانگونه كه خداوند داناي حكيم لطيف مقرر فرموده است، بايد مورد ملاحظه قرار گيرد. اميد است افرادي كه تخصص كامل در اين زمينه دارند، با آگاهي از مقتضيات زمان آيين نامه اجرايي طرح مزبور را به گونه اي تنظيم نمايند كه مانع هرگونه سوء استفاده از قانون گردد.

با توجه به مطالب بيان شده، پيشنهاد مي شود ماده واحده به صورت ذيل اصلاح شود:

«سقط درماني با تشخيص قطعي سه پزشك متخصص و تأييد پزشكي قانوني قبل از ولوج روح (چهار ماه و ده روز) در موارد زير مجاز مي باشد و مجازات و مسئوليتي متوجه پزشك مباشر نخواهد بود: 1- در صورت بيماري جنين كه پس از ولادت موجب عسر و حرج والدين يا طفل شود، با رضايت زن و شوهر؛ 2- در صورت بيماري مادر كه ادامه حاملگي با تهديد جاني يا آسيب جسماني يا رواني شديد توأم باشد».

فهرست منابع

قرآن كريم

× انجيل، انجمن كتاب مقدس ايران.

× آريان پور، عباس: «فرهنگ كامل انگليسي- فارسي»، چ سوم، اميركبير، 1369.

× آشوري، محمد: «عدالت كيفري»، مجموعه مقالات، چ اول، گنج دانش، تهران، 1376.

× آيت الهي، زهرا: «زن و خانواده»، روابط عمومي شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، چ اول، تهران، 1381.

× ابن منظور، جمال الدين محمد: «لسان العرب»، الطبعة الاولي، دار صادر، بيروت، 1410.

× اردبيلي غروي حائري، محمدبن علي: «جامع الرواة»، مكتبة آيةالله المرعشي النجفي، قم، 1403 ق.

× اشرفي، منصور: «اخلاق پزشكي»، دانشگاه آزاد اسلامي، تبريز، 1367.

× افتخاري قرهي، اصغر: «زنان و آيندة خانواده»، كتاب زنان، فصلنامه شوراي فرهنگي اجتماعي زنان، سال پنجم، زمستان 1381.

× بي آزار شيرازي، عبدالكريم: «رساله نوين فقهي پزشكي (بهداشت)»، تهران، 1375.

× بي آزار شيرازي، عبدالكريم: «رساله نوين مسائل خانواده»، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چ يازدهم، تهران، 1371.

× پاد، ابراهيم: «حقوق كيفري اختصاصي»، دانشگاه تهران، تهران، 1347.

× جبعي عاملي، زين الدين (شهيد ثاني): «الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية»، دارالعالم الاسلامية، بيروت، بي تا.

× جرّ، خليل: «فرهنگ عربي به فارسي لاروس»، حميد طبيبيان، اميركبير، تهران، 1380.

× جعفري لنگرودي، محمدجعفر: «مبسوط در ترمينولوژي حقوق»، چ اول، گنج دانش، تهران، 1378.

× جناتي، محمدابراهيم: «رساله توضيح المسائل»، استفتائات، چ اول، انصاريان، قم، 1382.

× حر عاملي، محمدبن الحسن: «وسائل الشيعة»، الطبعة الاولي، مؤسسة آل البيت التراث، قم، 1412ق.

× حسيني خامنه اي، علي، «رساله اجوبة الاستفتائات»، احمدرضا حسيني، چ اول، انتشارات بين المللي هدي، تهران، 1380.

× حسيني شيرازي: محمد، «الفقه كتاب الواجبات»، الطبعة الثانية، دارالعلوم، بيروت، 1409ق.

× رايجيان اصلي، مهرداد: «تبيين استراتژي عقب نشيني يا تحديد دامنة مداخله حقوق جزا و جايگاه آن در ايران»، ماهنامه حقوق دادگستري، 1381.

× رزم ساز، بابك: «بررسي فقهي و حقوقي سقط جنين»، چ اول، خط سوم، تهران، 1379.

× الزيات، احمدحسن؛ مصطفي، ابراهيم؛ عبدالقادر، حامد؛ النجار، محمدعلي: «المعجم الوسيط»، دارالدعوة، استانبول، 1989م.

× سبحاني، جعفر: «اصول الحديث و احكامه في علم الدراية»، الطبعة الخامسة، مؤسسه النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين بقم المشرفه، قم، 1420ق.

× شكري، رضا؛ قادر، سيروس: «قانون مجازات اسلامي در نظم حقوقي كنوني»، چ اول، مهاجر، تهران، 1381. (در متن مقاله اين منبع نيست)

× صافي، لطف اله: «استفتائات پزشكي»، چ اول، دارالقرآن، قم، بي تا.

× صانعي، يوسف: «فقه الثقلين في شرح تحريرالوسيلة»، كتاب القصاص، الطبعة الاولي، مؤسسة تنظيم و نشر آثار الامام الخميني ره، تهران، 1382.

× طوسي، محمدبن الحسن: «تهذيب الاحكام»، تصحيح علي اكبر الغفاري، الطبعة الاولي، نشر صدوق، تهران، 1418ق.

× عباسي، محمود: «حقوق پزشكي»، مجموعه مقالات، انتشارات حقوقي، تهران، 1379.

× عباسي، محمود: «حقوق پزشكي»، مجموعه مقالات، انتشارات حقوقي، چ دوم، تهران، 1383.

× عباسي، محمود: «سقط جنين»، انتشارات حقوقي، چ اول، تهران، 1382.

× عزيزي، فريدون: «فقه و طب، مصاديق پزشكي»، فتاواي حضرت امام خميني ره، چ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران، 1370.

× عميد، حسن «فرهنگ فارسي عميد»، چ يازدهم، انتشارات اميركبير، تهران، 1376.

× غانم، عمربن محمد: «احكام الجنين في الفقه الاسلامي»، الطبعة الاولي، دار ابن حزم، بيروت، 1421ق.

× فاضل لنكراني، محمد: «جامع المسائل»، چ پنجم، مهر، قم، 1377.

× فريدمن، جين: «فمينيسم»، فيروزه مهاجر، چ اول، آشيان،تهران، 1381.

× قائني، محمد: «المبسوط في فقه المسائل المعاصرة المسائل الطبية»، الطبعة الاولي، مركز فقه الائمة الاطهار، قم، 1424 ق.

× قضايي، صمد: «پزشكي قانوني»، دانشگاه تهران، چ سوم، 1373.

× كرت، استفاني: «جامعه شناسي جنسيت»، كتايون بقايي، چ اول، نشر ديگر، تهران، 1382. (در متن مقاله اين منبع نيست)

× گلدوزيان، ايرج: «محشاي قانون مجازات اسلامي»، چ سوم، مجد، تهران، مرداد 1383.

× گلدوزيان، ايرج: «حقوق جزاي اختصاصي»، چ دهم، دانشگاه تهران، 1383.

× متمسك، رضا: «فمينيسم اسلامي- واقعيت ها و چالش ها»، مجموعه مقالات هم انديشي بررسي و مشكلات زنان، اولويت ها و رويكردها، چ اول، دفتر مطالعات و تحقيقات زنان، قم، 1380.

× محسني، محمدآصف: «الفقه و المسائل الطبيعة»، الطبعة الاولي، ياران، قم، بي تا.

× محقق داماد، مصطفي: «تحقيقي در مورد سقط جنين، عوارض و مسائل و موضوعات پيرامون آن»، مجموعه مقالات اخلاق پزشكي، مركز مطالعات اخلاق پزشكي، تهران،1373.

× مشيرزاده، حميرا، «از جنبش تا نظريه اجتماعي: تاريخ دو قرن فمينيسم»، چ اول، نشر و پژوهش شيراز، تهران، 1382.

× مطهري، مرتضي: «نظام حقوق زن در اسلام»، چ چهاردهم، صدرا، قم، 1369.

× مظفر، محمدرضا: «اصول الفقه»، دانش اسلامي، قم، 1405ق.

× معلوف، لوييس: «فرهنگ بزرگ جامع نوين»، احمد سياح، چ دوم، انتشارات اسلام، تهران، 1378.

× مك دونالد، گينگهام؛ ويليامز: «بارداري و زايمان»، رامين اشتياق و همكاران، چ دوم، نشر اشتياق، تهران، 1376.

× مكارم شيرازي، ناصر: «استفتائات جديد»، تهيه و تنظيم ابوالقاسم عليان نژاد، چ سوم، مؤسسه علي بن ابي طالب (ع)، قم، 1381.

× مكارم شيرازي، ناصر: «بحوث فقيهة هامة (مهمة)»، الطبعة الاولي، مدرسة الامام علي بن ابي طالب (ع)، قم، 1422 ق.

× منصورنژاد، محمد: «مسأله زن، اسلام و فمينيسم (در دفاع از حقوق زنان)»، برگ زيتون، تهران، 1381.

× خويي، سيد ابوالقاسم: «مباني تكلمه المنهاج»، الطبعة الثانية، المطعبة العلمية، قم، 1396ق.

× ميشل آندره، «جنبش زنان فمينيسم»، هما زنجاني زاده، چ اول، نيكا، مشهد، 1383.

× نجفي ابرند آبادي، علي حسين؛ بادامچي، حسين: «تاريخ حقوق كيفري بين النهرين»، چ اول، سمت، تهران، 1383.

× نجفي، محمدحسن: «جواهرالكلام في شرح شرايع الاسلام»، الطبعة السابعة، دار احياء التراث العربي، بيروت، بي تا.

× هاجري، عبدالرسول: «فمينيسم جهاني و چالش هاي پيش رو»، چ اول، مؤسسه بوستان كتاب، قم، 1383.

× وحيد دستجردي، مرضيه: «سقط جنين»، چ اول، معاونت امور فرهنگي حقوقي مجلس و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي، تهران، 1372.

× وليدي، محمدصالح: «حقوق جزاي اختصاصي»، جرائم عليه اشخاص، چ سوم، اميركبير، تهران، 1373.

× ـــــــ: «اخلاق پزشكي»، چ اول، تهران، 1370.

× ـــــــ: «دايرةالمعارف تشيع»، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران خاني، بهاءالدين خرمشاهي، چ اول، نشر شهيد سعيد محبي، تهران، 1381.

× ـــــــ: «قانون مجازات اسلامي»، تدوين جهانگير منصور، چ سوم، ديدار، تهران، 1377.

× ـــــــ: «مجموعه قوانين سال 1363»، نشريه روزنامه رسمي جمهوري اسلامي ايران.

× ـــــــ: «مجموعه كامل قوانين و مقررات جزايي»، تدوين غلامرضا حجتي اشرفي، گنج دانش، تهران، 1355.

× ـــــــ: «مجموعه كامل قوانين و مقررات جزايي»، گردآورنده محمدحسن وطني، چ اول، فردوسي، تهران، 1363.

× ـــــــ: «نگاهي به فمينيسم»، معاونت امور اساتيد و دروس معارف، مؤسسه فرهنگي طه، قم، آذر 1377.

Ø Beauchamp, Tom, L. And Walters, Leroy. , Contemporary Issues in Bioethics, wards worth, 1999.

Ø Beckwith, Francies. J. , Do the right thing, Jonse and Bartlet, 1996.

Ø Hare, R.M. , Essays on Bioethics, Clarendon press, Oxford, 1993.

Ø Kuhse, Helga and Singer, peter, A companion to Bioethics, Blackwell, 1989.

Ø Shannon, Thomas A. , Bioethics, Paulist press, 1993.

Ø _________ , Bioethics, An Anthology, Blackwell, 1989.

پی نوشت

] - درخصوص سال هاي دقيق سلطنت حمورابي اختلاف است. برخي از مورخين تاريخ سلطنت وي را بين سال هاي 2123 تا 2080 و برخي ديگر بين سال هاي 2003 تا 1961 دانسته لكن نظر غالب بر آن است كه وي بين سال هاي 1704 تا 1622 قبل از ميلاد سلطنت نموده است (رك. آشوري، 1376: ص90).

iii]]- ماده 209 قانون حمورابي ديه سقط بر اثر ضرب را ده (شاكل) نقره تعيين مي نمايد (همان، ص101).

[iv] - Shulamith Firestone

[v] - سقط جنين به حكم ثانوي و در اثر ضرورت در مواردي جايز شمرده شده است كه بيان خواهد شد.

[vi] - برخي از فقهاي اهل سنت قائل به جواز سقط جنين قبل از ولوج روح هستند. (غانم، 1421ق: ص164)

[vii] - معتبره روايتي است كه از نظر سند اشكال دارد، اما همه يا اكثر علما به آن عمل كرده اند يا دليلي بر اعتبارش اقامه شده است. (سبحاني، 1420ق: ص91)

[viii] - در فقه مرحله نطفه اي جنين، به دورة ورود و استقرار نطفه در رحم كه مدت تقريبي آن 20 روز است، اطلاق مي شود و از نظر پزشكي 60 تا 70 دقيقه بعد از مقاربت، نطفه منعقد مي شود وطي چهار روز در رحم مستقر مي شود و در بيستمين روز به علقه تبديل مي شود. (عباسي، 1383: ص69)

[ix] - از نظر پزشكي مرحله عظام جنين دوره اي است كه استخوان هاي كره مانندي به شكل غضروف بوجود مي آيد. در اين مرحله سن جنين تا حدود 12 هفته مي رسد و ديه اش 80 دينار است. (رك. عباسي، 1383: صص70-69؛ حرعاملي، 1412: ج29، ص312)

[x] - اين مرحلة دورة رويش گوشت جنين است كه جنين تا حدود 16 هفته به بالا عمر نموده است و تا ماه هفتم اين رويش گوشت كامل مي شود. در اين مرحله اگر هنوز روح در او ندميده باشد ديه اش 100 دينار و اگر در آن ولوج روح شده باشد ديه اش ديه كامل است. (همان)

[xi] - مرحلة علقه (لكه خون بسته شده): در اين دوره جنين به خون جامد و غليظ تبديل مي شود و تا حدود 4 هفته از عمرش مي گذرد و ديه آن 40 دينار است. (همان)

[xii] - مضغه گوشت قرمز حاوي رگ هاي توخالي آبي رنگ است در اين مرحله جنين به صورت گوشت درآمده و تا حدود 8 هفته از عمرش مي گذرد و دية آن 60 دينار يا معادل آن يك برده است. (همان)

[xiii] - موارد جواز سقط جنين خواهد آمد.

[xiv] - Ontologi

[xv] - در حقوق ايران تحقق جرم سقط جنين مستلزم باردار بودن زن است و هدف قانونگذار نيز حمايت از دوران حاملگي در مقابل هر نوع عملي است كه مانع دوران طبيعي بارداري شود. بنابراين سقط جنين در هر زمان اعم از اين كه در اولين روزهاي انعقاد نطفه باشد كه هنوز شكل و صورتي ندارد يا در روزهاي آخر حاملگي انجام پذيرد كه شكل انسان كامل را به خود گرفته، تفاوتي ندارد و مستوجب كيفر است.

[xvi] - تزاحم در مواردي مصداق پيدا مي كند كه متعلق امر و نهي دو چيز باشد و تكليف به هردو به نحو ترتبي ممكن باشد ولي مكلف در مقام امتثال نتواند بين دو حكم جمع كند و به هر دو عمل نمايد؛ حال آنكه در مسأله سقط جنين متعلق امر و نهي يك چيز است؛ زيرا اسقاط (متعلق نهي) همان چيزي است كه بواسطة آن جان مادر (متعلق امر) حفظ مي شود.

[xvii] - به دليل حرجي بودن نگهداري جنين براي مادر، وي بين تحمل بارداري و اقدام به سقط جنين مخير است. بنابراين مادر مي تواند قطع بارداري را انتخاب نمايد.

[xviii] - اين موج از اوايل و نيمه دهه 1960 به بعد مطرح شد. طرفداران اين موج در رابطه با مفاهيم به بازسازي و انقلاب (نه اصلاح) معتقدند. اينها ساختارهاي ايدئولوژيك ريشه داري را كه زنان را نسبت به مردان در وضعيت فرودستي قرار مي دهند، نقد مي كنند. اين فمينيست ها مدعي هستند كه هدف زنان نبايد اين باشد كه مثل مردان شوند، بلكه آنان بايد ايجاد زبان، حقوق و اسطوره شناسي نوين و ويژه زنان را هدف خود قرار دهند. (مسأله زن، اسلام و فمينيسم، صص 251-250)

[xix] - الناس مسلطون علي انفسهم و اموالهم.

سقط جنین علل سقط جنین روشهای سقط جنین عوامل سقط جنین سقط جنین راحت ساده: سقط جنین (miscarriage) یعنی از دست دادنِ حاملگی در بیست هفته اول. حدود پانزده تا بیست درصد از حاملگی‌های شناخته شده به سقط جنین منجر می‌شوند، و بیش از 80 درصد از این اتلاف ها قبل از دوازده هفتگی اتفاق می‌افتند.سقط جنین شامل موقعیت هایی که شما تخمک بارور را قبل از گرفتن نتیجه‌ی مثبت تست باروری از دست می‌دهید نمی‌شود. مطالعات نشان داده اند که 30 تا 50 درصد از تخمک های بارور قبل از این که زن بفهمد که باردار شده است، از بین می‌روند، چون آنقدر زود از دست می‌روند که در زمانمقرر عادت ماهانه می‌شود – به عبارت دیگر زن اصلا متوجه نمی‌شود که باردار بوده است.اگر کودک را بعد از بیست هفتگی از دست بدهید، به آن مرده‌ زایی (stillbirth) می‌گویند.

<span class=

چه چیز باعث سقط جنین می‌شود؟

علل سقط جنین-بین 50 تا 70 درصد از سقط جنین‌ ها در سه ماهه‌ی اول، نتیجه‌ی اتفاقات تصادفی هستند که مادر نقشی در آنها نداشته و ...

سقط جنین چیست و چه باید کرد؟ بایدها و نبایدها

توضیح کامل سقط جنین و راهکار جلوگیری از آن

بقیه در ادامه مطلب ...


در اثر ناهنجاری‌های کروموزومی در تخمک بارور به وجود می‌آیند. در اغلب موارد، این سقط جنین به معنای آن است که تخمک یا اسپرم تعداد کروموزمهای نادرستی داشته و در نتیجه، تخمک بارور نتوانسته به شکل نرمال رشد کند.

در موارد دیگر، سقط جنین در نتیجه‌ی مشکلاتی پیش می‌آید که در حین فرایند پیچیده‌ی رشد نخستین اتفاق می‌افتند – مثلا، وقتی که تخمک به درستی در رحم القا نشود یا جنین نقص ساختاری داشته باشد که اجازه‌ی ادامه رشد پیدا نکند. از آنجا که بیشتر مراقبین بهداشت بررسی‌های مفصل بعد از یک سقط جنین را انجام نمی‌دهند، معمولا نمی‌توان گفت که چرا بارداری از دست رفته است. و حتی وقتی که ارزیابی مفصلی به عمل می‌آید – مثلا بعد از آن که دو یا سه سقط جنین متوالی داشته باشید – علت سقط جنین در نیمی از موارد همچنان ناشناخته می ماند.

وقتی که تخم بارور مشکلات کروموزومی دارد، احتمالا دچار وضعیتی می‌شوید که نطفه‌ی ناکام نامیده می شود (که حالا در مجامع پزشکی معمولا به آن نقص باروری ابتدایی می‌گویند). در این موارد، تخم بارور در رحم القا می‌شود و جفت و کیسه‌ی جنین شروع به رشد می کنند، اما جنین حاصل از آن خیلی زود از رشد باز می‌ماند یا اصلا تشکیل نمی‌شود.از آنجا که جفت شروع به ترشح هورمون می‌کند، تست حاملگی شما مثبت می‌شود و نشانه‌های ابتدایی حاملگی را خواهید داشت، اما آزمایش آلتراسوند کیسه‌ی جنینی را خالی نمایش می‌دهد. در موارد دیگر، جنین اندکی رشد می‌کند اما دچار ناهنجاری هایی است که ادامه حیات را غیرممکن می‌کند، و رشد قبل از شروع ضربان قلب باز می ایستد.وقتی که کودکتان ضربان قلب پیدا می‌کند – که حدود 6 هفتگی با آلتراسوند قابل مشاهده است – احتمال سقط جنین به طرز چشمگیری کاهش می یابد.

چه چیزهایی ممکن است زن را در معرض خطر سقط جنین قرار بدهد؟

اگرچه احتمال سقط جنین برای هر زنی وجود دارد، برخی بیشتر از دیگران احتمال سقط جنین دارند. در اینجا چند فاکتور خطرساز سقط جنین را می‌ آوریم:

عوامل احتمالی سقط جنین:

• سن:یکی از عوامل موثر در سقط جنین سن است،زنان مسن تر احتمال بیشتری به آبستنی با ناهنجاریهای کروموزومی و در نتیجه سقط جنین دارند. در واقع، در زنان 40 ساله دوبرابر زنان 20 ساله احتمال انداختن بچه و سقط جنین وجود دارد.

• سابقه‌ی سقط جنین: زنانی که دو یا چند سقط جنین متوالی داشته اند بیشتر از زنان دیگر در معرض مجدد سقط جنین هستند.

• اختلالات یا بیمارهای مزمن خاص:یکی دیگر از عوامل موثر در سقط جنین بیماری های مزمن است،دیابتی که درست کنترل نشده، اختلالات وراثتی در انعقاد خون، نقصهای خودایمنی مشخص (مثل سندروم انتی فسفو لیپید یا لوپوس) و اختلالات هورمونی خاص (مثل سندروم تخمدانی پلی کسیتیک).

• مشکلات رحمی یا گرنه‌ی رحمی:داشتن ناهنجاریهای مشخص رحمی یا گردن رحم ضعیف یا بطور نامعمولی کوتاه).از عوامل دیگر سقط جنین است.

• سابقه نقص تولد یا مشکلات ژنتیکی:داشتن کودکی با نقص مادرزادی،یا سابقه خانوادگی (یا همسری با سابقه خانوادگی) مشکلات ژنتیکی،از دیگر عوامل خطر ساز سقط جنین است.

• عفونت های خاص: تحقیقات نشان داده که اگر شما لیستری، گوشک، سرخجه، سرخک، سیتومگالو ویروس، پاروو ویروس، سوزاک، اچ آی وی، و عفونتهای دیگری داشته باشید، احتمال خطر سقط جنین بالاتر است.

• سیگار کشیدن، میگساری، و مصرف مواد مخدر: سیگار کشیدن بسیار، مصرف الکل زیاد، و مواد مخدری مثل کوکائین و اکستازی در حین حاملگی باعث افزایش خطر سقط جنین می‌شود. و برخی مطالعات نشان داده اند که رابطه‌ای بین نوشیدن بیش از چهار فنجان قهوه در روز و خطر بالاتر سقط جنین وجود دارد.

•استفاده از داروهای بخصوص: برخی داروها با افزایش سقط جنین رابطه دارند، بنابراین مهم است که با مراقب خود درباره بی‌خطر بودن داروهایی که در زمان آبستنی مصرف می‌کنید صحبت کنید. این شامل تجویزها و داروهای بدون نسخه شامل داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) مثل ایبوپروفن و آسپیرین هم می‌شود.

• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی: فاکتورهای محیطی که خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند عبارتند از سرب و آرسنیک؛ برخی مواد شیمیایی مثل فرمالدئید، بنزن، و اکسید اتیلن؛ و مقادیر زیاد از تشعشع یا گازهای بیهوشی.

<span class=سقط جنین

• فاکتورهای والد: درباره رابطه شرایط پدر با افزایش ریسکِ سقط جنین در زوجین اطلاعات کمی در دسترس است، اگرچه این ریسک با افزایش سن پدر بالاتر می‌رود. محققان در حال مطالعه درباره میزان آسیب پذیریِ اسپرم توسط سموم محیطی و قدرت باروری تخم هستند. برخی مطالعات نشان داده اند که وقتی پدر در معرض جیوه، سرب، و مواد شیمیایی صنعتی و آفت کشها قرار گرفته باشد خطر سقط جنین بیشتر می‌شود.خطر سقط جنین در شما با هر فرزندی که به دنیا می‌آورید و در صورت بارداری سه ماه بعد از زایمان بیشتر می‌شود.

از روی چه نشانه هایی می‌توانید بفهمید که سقط جنین داشته اید؟

علائم سقط جنین-لک دیدن یا خونریزی مهبلی معمولا اولین نشانه‌ی سقط جنین است. البته به یاد داشته باشید که یکی از هر چهار زن باردار در اوایل بارداری خونریزی دارند و لک می‌بینند (لکه‌های خون روی زیرپوش یا دستمال توالت)، و نیمی از این بارداری‌ها به سقط جنین منجر نمی‌شوند.

شاید درد شکمی هم داشته باشید که معمولا بعد از اولین خونریزی شروع می‌شود. احساس انقباضات شکمی مداوم خفیف یا شدیدی دارید، یا احساسی شبیه درد پشت خفیف یا فشار در لگن خاصره. اگر درد و خونریزی را با هم دارید، احتمال دوام بارداری شما کمتر می‌شود.خیلی مهم است دقت کنید که خونریزی مهبلی یا درد در اوایل بارداری ممکن است نشانه‌ی بارداری مولار molar pregnancy یا بارداری خارج رحمی ectopic pregnancy باشد. اگر هرکدام از این نشانه ها را داشتید، بلافاصله با دکتر یا ماما تماس بگیرید تا تشخیص دهد که مشکل بالقوه‌ای ای هست که نیاز به درمان فوری دارد یا خیر. همچنین، اگر RH خون شما منفی است، شاید تا دو سه روز بعد از اولین خونریزی نیاز به تزریقِ گلوبولین مصونیت RH داشته باشید، مگر آن که پدر فرزندتان هم RH منفی باشد.

بعضی از سقط‌ جنین ها در اولین معاینه پیش زادی تشخیص داده می‌شوند، وقتی که دکتر یا ماما نتواند صدای ضربان قلب نوزاد را بشنود یا متوجه شود که رحم شما آنطور که باید، بزرگتر نمی‌شود. (در اغلب موارد نطفه یا جنین چند هفته قبل از بروز نشانه‌هایی مثل خونریزی یا انقباضات شکمی دست از رشد می‌کشد). اگر مراقب شما شک به سقط جنین ببرد، دستور آزمایش آلتراسوند می‌دهد تا بفهمد در رحم شما چه خبر است و احتمالا آزمایش خون هم بدهد.

اگر بفهمید که در حال سقط جنین هستید چه باید بکنید؟

اگر در زمان حاملگی هرکدام از نشانه هایی مثل خونریزی یا درد شکمی داشتید بلافاصله با دکتر یا مامای خود تماس بگیرید. مراقب شما را معاینه می‌کند تا بفهمد خونریزی از جانبِ گردنه رحم شما هست یا خیر، و رحم شما را هم معاینه می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش خون بدهد تا هورمونِ hCG بارداری را اندازه بگیرد و اگر مقدار آن در خون شما رو به افزایش است آزمایش را در دو سه روز آینده تکرار کند.

<span class=

سقط جنین

اگر خونریزی یا درد شکمی دارید و مراقبتان کمترین شکی به بارداری خارج رحمی ببرد، بلافاصله آزمایش آلتراسوند انجام می‌دهد. اگر هیج نشانی از مشکل نباشد اما همچنان لک می‌بینید، حدود 7 هفته دیگر یک آلتراسوند دیگر انجام خواهید داد.در این مرحله، اگر در سونوگرافی جنینی با ضربان قلب مشاهده گردید، شما بارداری دوام پذیری دارید و حالا خطر سقط جنین در شما کمتر است، اما اگر همچنان خونریزی دارید لازم است که بعدها آلتراسوند دیگری انجام دهید. اگر در سونوگرافی جنینی با اندازه مشخص دیده شد که ضربان قلب ندارد، این به معنای آن است که جنین زنده نمانده است.

اگر کیسه جنینی یا جنین کوچکتر از اندازه مورد نظر باشند، یعنی از زمان بندی مقرر جا مانده‌اید و اوضاع به آن خوبی که فکر می کردید نیست. بسته به شرایط، باید سونوگرافی خود را طی یک تا دو هفته تجدید کنید و قبل از آن که مراقب شما تشخیص آخر را بدهد آزمایش خون انجام دهید.

اگر در سه ماهه دوم هستید و سونوگرافی نشان می‌دهد که گردنه رحم کوتاهتر می‌شود یا در حال باز شدن است، ممکن است دکتر تصمیم به عملی به نام سرکلاژ Cerclage بگیرد که طی آن برای جلوگیری از سقط جنین یا زایمان پیش از موعد گردنه رحم شما را با بخیه تنگ می‌کند. (این در شرایطی است که نوزاد شما در آلتراسوند طبیعی باشد و هیچ نشانی از عفونت داخل رحمی نداشته باشید). سرکلاژ بدون خطر هم نیست، و همه موافق نیستند که شما گزینه مناسبی برای این کار باشید.

اگر نشانه های احتمالی سقط جنین را داشته باشید، پزشک یا مامای شما استراحت در بستر تجویز می‌کند بلکه احتمال سقط جنین را کاهش دهد – اما هیچ مدرکی دال بر مفید بودن استراحت در تختخواب در درست نیست. وی ممکن است پیشنهاد کند که در صورت خونریزی یا درد شکمی، مقاربت نکنید. مقاربت کردن باعث سقط جنین نمی‌شود، اما اگر این نشانه ها را دارید بهتر است از انجام آن خودداری کنید.

ممکن است چند هفته خونریزی خفیف یا درد شکمی داشته باشید. می‌توانید از نوار بهداشتی استفاده کنید اما استفاده از تامپون در این دوره ممنوع است و برای درد می‌توانید از استامینوفن استفاده کنید. اگر در حال سقط جنین هستید، خونریزی و درد شکمی کمی قبل از گذراندن مرحله‌ی «محصول لقاح»– یعنی تشکیل جفت جنین و بافت جنینی یا نطفه‌ای که متمایل به خاکستری است و لخته‌های خون دارد - بدتر می‌شود.

اگر می‌توانید، این بافت را در ظرفی تمیز نگه دارید چون ممکن است مراقب شما برای بررسی و آزمایشات جهت یافتن علت سقط جنین شما به آن احتیاج داشته باشد. در هر حال، شاید بخواهد در این مرحله شما را دوباره معاینه کند پس با او تماس بگیرید و بگویید چه اتفاقی افتاده است.

اگر مراقب گفت که دیگر باردار نیستید اما هنوز بافت را از دست نداده‌اید چه بکنید؟

راههای مختلفی برای این مسئله وجود دارد، و فکر خوبی است که درباره خوبی و بدی هرکدام با مراقب خود صحبت کنید. اگر تهدیدی برای سلامت شما وجود ندارد، شاید بهتر است بگذارید سقط جنین در زمان خودش اتفاق بیفتد. (بیش از نیمی از زنان در عرض یک هفته بعد از آن که می‌فهمند بارداری‌شان دوام‌پذیر نیست، خودبه خود سقط می‌کنند.) یا شاید بخواهید مدت زمان معینی صبر کنید تا ببینید احتمال برداشتن بافت قبل از موعد وجود دارد یا خیر.

در برخی موارد، می‌توانید از دارو برای تسریع فرایند سقط جنین استفاده کنید، اگرچه این کار عوارضی نظیر تهوع، استفراغ، و اسهال دارد. حال بخواهید صبر کنید یا برای تسریع آن از دارو استفاده کنید، احتمال ان هست که در اخر مجبور شوید بافت را با عمل جراحی خارج کنید.

از طرف دیگر، اگر دریابید که احساساتی‌تر از آن هستید که صبر کنید، یا صبر کردن برای انداختن دردناک است، شاید تصمیم بگیرید که بافت را از بدنتان خارج کنند. این کار توسط کورتاژ ساکشنی یا اتساع و کورتاژ (D&C) انجام می‌گیرد. مطمئنا اگر مشکلی داشته باشید، مثل خونریزی قابل توجه یا نشانه‌های عفونت که صبر کردن برای سقط را ناامن می‌کند، لازم است که بلافاصله بافت را خارج کنند. و اگر این دومین یا سومین سقط جنین متوالی شما باشد، مراقب شما ممکن است این عمل را تجویز کند تا بتوانند بافت برای مورد آزمایش ژنتیکی قرار دهند.

عمل کورتاژ چه شکلی است؟

عمل کورتاژ-این عمل معمولا نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد مگر این که دچار عوارض شوید. و مثل هر جراحی دیگری، باید با شکم خالی بروید – یعنی از شب قبل هیچ مایعات یا غذایی نخورده باشید.

بیشتر ماماها ترجیح می‌دهند از کورتاژ ساکشنی (یا تخلیه مکشی) استفاده کنند چون کمی سریعتر و امن‌تر از روش سنتی D&C است، اگرچه برخی ترکیبی از هردو روش را استفاده می‌کنند. در هرکدام از عمل‌ها، دکتر سپکولومی را وارد مهبلِ شما کرده، گرنه‌ی رحم و مهبل را با محلول ضدعفونی می‌شوید، و گردنه رحم را با میله‌های فلزی باریک اتساع می‌دهد (مگر این که گردنه رحم شما به دلیل دفع کردن مقداری از بافت خودبخود گشاد شده باشد). در بیشتر موارد، از طریق IV و بی حسی موضعی به شما مسکن داده می‌شود تا گردنه رحم شما را سرّ کند.

در کورتاژ ساکشنی، دکتر لوله پلاستیکی توخالی را از گردنه رحم می‌گذراند و بافت را از رحم شما به بیرون مکش می‌کند. در روش D&C سنتی، پزشک از دستگاه قاشق شکلی که کورت curette نام دارد استفاده می‌کند تا بافت را از دیواره رحم شما بتراشد. کل این عمل حدود 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد، اگرچه تخلیه بافت در کمتر از چند دقیقه انجام می‌گیرد. سرانجام، اگر خون شما RH منفی باشد، نیاز به تزریق گلوبولین مصونیتRH دارید مگر زمانی که پدر بچه هم RH منفی باشد.

بعد از سقط جنین چه می‌شود؟

چه خود شما سقط جنین کرده باشید و چه بافت را برداشته باشید، بعد از آن به مدت یک یا چند روز دردهای انقباضی خفیف شبیه قاعدگی دارید و یک یا دو هفته خونریزی خواهید داشت. به جای تامپون از نوار بهداشتی استفاده کنید و برای تسکین دردها از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید. از آمیزش، شنا کردن، دوش گرفتن، و استفاده از داروهای واژنی به مدت حداقل یک یا دو هفته پرهیز کنید تا زمانی که خونریزی شما بند بیاید.

اگر به خونریزی شدید دچار شُدید (در عرض یک ساعت نوار بهداشتی شما خیس شد)، یکی از نشانه های عفونت را داشتید (مثل تب، دردناکی، یا ترشحات واژنی بویناک)، یا احساس درد شدید داشتید، بلافاصله با مراقب خود تماس بگیرید یا به بخش فوریتهای پزشکی بروید. اگر خونریزی شما شدید است و احساس ضعف، سرگیجه، یا منگی می‌کنید، ممکن است دچار شوک شوید. در چنین شرایطی بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید .

آیا یک بار سقط کردن به معنی آن است که باز هم سقط جنین می‌کنید؟

نه. اگرچه حق دارید که نگران احتمال سقط جنین بعدی باشید، اما متخصصان باروری یک مورد از دست دادن بارداری زودهنگام را نشانه‌ی وجود مشکلی در شما یا همسرتان تلقی نمی‌کنند.بعضی مراقب‌ها بعد از دو سقط جنین متوالی، دستور آزمایشات ژنتیکی و خونی مخصوص می‌دهند تا بفهمند دلیل مشکل چیست، مخصوصا اگر بالای 35 سال داشته یا شرایط خاص پزشکی باشید. در شرایط بخصوص مثل وقتی که در سه ماهه‌ی دوم سقط جنین کنید یا به دلیل ضعف گرنه رحم زایمان زودرس در اوایل سه ماهه سوم داشته باشید، احتمالا بعد از یک سقط شما را به متخصص زایمان پرخطر ارجاع می‌دهند تا شرایط حاملگی شما را به دقت بررسی کند.

چه وقت بعد از سقط جنین می‌توانید دوباره بارداری را امتحان کنید؟

بهتر است کمی صبر کنید. چه خودبخود سقط جنین کرده باشید و چه بافت را برداشته باشید، طی چهار تا شش هفته دوباره قاعده می‌شوید.بعضی مراقبان می‌گویند که بعد از این مدت دوباره می‌توانید آبستن شوید، اما برخی دیگر توصیه می‌کنند که یک دوره قاعدگی دیگر را هم بگذرانید تا زمان بیشتری برای بهبود جسمی و روحی داشته باشید. (شاید لازم باشد در این مدت از لوازم جلوگیری استفاده کنید چون بلافاصله بعد از دو هفته از سقط شروع به تخمک گذاری می کنید.)

اگر نتوانید با انداختن بچه‌ تان کنار بیائید. چطور با آن مقابله کنید؟

حتی اگر از نظر جسمی آماده‌ی بارداری باشید، ممکن است از نظر احساسی آمادگی نداشته باشید. هر زنی به روش خودش با رنجِ از دست دادت زودهنگام بارداری کنار می‌آید.

بعضی زنها با معطوف کردن توجه خود به بارداری دوباره در اولین زمان ممکن این کار را می‌کنند.دیگران ترجیح می دهند تا ماهها بگذرد تا دوباره آمادگی آبستن شدن پیدا کنند. زمانی را صرف احساسات خودتان بکنید و کاری را که برای شما و همسرتان بهتر است انجام دهید.اگر فکر می‌کنید فایده ای دارد، از مراقب خود بپرسید تا مشاور یا انجمن حمایت‌کننده‌ای را به شما معرفی کند.

منبع:ninisite.com

آمار وحشتناک سقط جنین دختران و زنان ایرانی/نتیجه ابتذال و اختلاط

سقط جنین درایران، آمار مشخصی ندارد، اما آخرین آماری که از سقط‌جنین در کشور منتشر شده، مربوط به سال ۷۷ است.

با این حال، مجید ابهری آسیب شناس اجتماعی و مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس از افزایش ۱۰ درصدی سقط جنین در ایران نسبت به دهه گذشته خبر می دهد: “با توجه به عدم آموزش مهارت های زندگی، سقط جنین در دهه حاضر نسبت به دهه گذشته ۱۰ درصد افزایش یافته است. ضعف آموزش های پیشگیری در رسانه ها، گران بودن امکانات پیشگیری غیر از وازکتومی و توبکتومی که در بسیاری از مراکز پزشکی دولتی به طور رایگان انجام می شود موجب رشد سقط جنین در میان افراد مختلف جامعه بوده است.”

اما دکتر محمداسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت و جمعیت خانواده، مدارس وزارت بهداشت می گوید آخرین آماری که از سقط‌جنین در کشور منتشر شده، مربوط به سال ۷۷ است. که این بررسی نشان داد هر سال حدود ۹۰ هزار جنین در کشور به‌صورت قانونی و غیرقانونی سقط می‌شدند؛ یعنی به‌طور متوسط هر روز ۲۲۱ جنین و هر ساعت ۹ جنین.»

وی با بیان اینکه ۱۰ تا ۱۵ درصد بارداری‌ها به سقط منجر می‌شود، می‌گوید: “بررسی‌ها نشان می‌دهد، از ۹۰ هزار سقط در سال،۸۰ هزار سقط، غیر‌قانونی انجام شده است و به‌طور تخمینی، می‌توان گفت در حال حاضر سالانه ۱۲۰ هزار سقط غیرقانونی در کشور انجام می‌شود.”

اما حتی دست پزشکی قانونی نیز از آمار سقط‌جنین‌های غیرقانونی خالی است. به گفته رییس پزشکی قانونی منطقه مرکزی تهران، فقط آمار سقط‌ جنین‌های قانونی و سقط‌های غیرقانونی که منجر به فوت می‌شوند، در پزشکی قانونی ثبت می‌شود. آمارهای این سازمان نشان می‌دهد در سال ۸۹، ۴ هزار و ۲۰۲ مورد مجوز سقط صادر شده که نسبت به سال پیش از آن ۱۸.۸ درصد افزایش داشته است.

چه کسانی حق سقط دارند؟

امیر عباس غفاری رییس انجمن ژنتیک پزشکی کشور می‌گوید: مجوز قانونی سقط جنین‌های معلول قبل از چهارماهگی صادر می‌شود و اگر تا قبل از چهارماهگی بارداری تشخیص داده شود که جنین مشکل ژنتیکی یا معلولیت دارد، با رضایت مادر مجوز قانونی ختم حاملگی صادر می‌شود.

وی با بیان اینکه وجود برخی از بیماری‌ها و ناهنجاری‌ها در جنین که صدمه‌هایی را متوجه مادر می‌کند، سقط را مجاز می‌کند ادامه می دهد: این قانون «سقط‌درمانی» نام دارد.

وی می‌گوید: سقط ‌درمانی با تشخیص قطعی ۳ پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به‌علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن باعث حرج مادر است یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توام باشد، قبل از ولوج روح (۴ماه) با رضایت زن، مجاز است و مجازات و مسوولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود، متخلفان از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.

چرا سقط جنین؟

اسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با بیان اینکه معمولا جنین‌هایی که در مراکز غیرقانونی سقط می‌شوند، حاصل یک بارداری ناخواسته‌اند بنابراین باید از این نوع بارداری پیشگیری کرد، توضیح می‌دهد: بسیاری از این سقط‌ها با مرگ‌ومیر مادران همراه هستند و عوارض جبران‌ناپذیری به دنبال دارند، بنابراین زوجین باید از روش‌های پیشگیری از بارداری مطمئن استفاده کنند.

به گفته دکتر مطلق، اگر زوجی تمایلی به بچه‌دار شدن ندارند، باید اطلاعات خود را در مورد روش‌های جلوگیری از بارداری افزایش دهند. دکتر مطلق در مورد برنامه وزارت بهداشت برای مقابله با سقط‌های غیرقانونی که سلامت مادران را به خطر می‌اندازد، فقط به آموزش‌ روش‌های جلوگیری از بارداری اشاره می‌کند.

کی از نتایج سخت بودن شرایط ازدواج برای جوانان برقراری روابط با جنس مخالف به دور از نظارت والدین و خانواده است و چنانچه داوری درباره پیامدهای اخلاقی و ارزشی این روابط را مسکوت بگذاریم پیامدهای دیگر این روابط از جمله سقط‌های غیرقانونی و خطرناک، لزوم آگاهی بخشی به جوانان به ویژه دختران و زنان جامعه را دوچندان می‌کند.

اخبار گفته و ناگفته حکایت از آن دارد که در اغلب شهرها مکان‌هایی مخفی، چهره‌های مخفی‌تری را در خود پنهان کرده که با احتساب تمام احتیاط‌های لازم از بروز علنی شدن فعالیت‌ها، حداقل روزانه سه زن را در تهران کورتاژ می‌کنند. این چهره‌های مخفی الزاماً پزشک و متخصص و جراح زنان نبودند. در موارد بسیاری دانشجویان سال‌های سوم و چهارم پزشکی، پرستارها، ماماها، تزریقاتی‌ها و حتی افرادی که به دلیل تخلف از قوانین پزشکی در استفاده جعلی از عنوان پزشک تحت پیگرد قانونی‌اند مبادرت به سقط جنین می‌کنند. درصد عمده زنانی که به سقط جنین غیرقانونی متوسل می‌شوند، دختران و زنانی‌اند که به دلیل روابط نامشروع پیش و پس از ازدواج نمی‌توانند برای حضور سئوال برانگیز یک موجود ناخواسته، پاسخی به جامعه پیرامون خود بدهند، بنابراین به محض بروز نخستین نشانه‌های بارداری اقدام به کورتاژ می‌کنند. اما درصد بسیار محدود و قلیلی هم زنان شوهرداری‌اند که به سبب بارداری ناخواسته از یک سو و منع قانونی سقط جنین در بیمارستان‌ها و مطب‌ها که پیگیری مجوز قانونی آن بسیار نفس گیر است، دست به دامان عاملان کورتاژ غیرقانونی می‌شوند. هرچند که انجام سقط جنین توسط پزشک متخصص زنان خطرات به مراتب کمتری دارد و این متخصصان صرف‌نظر از آن که یک عمل غیرقانونی انجام می‌دهند، از احتیاط‌ها و ضرورت‌های لازمه هر عمل جراحی کوتاهی نمی‌کنند. اما دلیل دیگری هم که باعث ترغیب زنان و ترجیح خطرات سقط جنین غیرقانونی به عواقب اجتماعی آن می‌شود ، سرعت بالای عمل سقط جنین است.

در اغلب شهرها مکان‌هایی مخفی، چهره‌های مخفی‌تری را در خود پنهان کرده که با احتساب تمام احتیاط‌های لازم از بروز علنی شدن فعالیت‌ها، حداقل روزانه سه زن را در تهران کورتاژ می‌کنند

ماهیت و عمل غیرقانونی هم ایجاب می‌کند که بی سرو صدا، مخفیانه و با کمترین نمودهای علنی صورت پذیرد. در واقع درصد عمده شامل زنانی است که علنی شدن روابط نامشروع، به خودی خود می‌تواند عواقب زیان باری را متوجه آنان کند چه رسد به آن که این روابط منجر به بارداری و تولد یک موجود فاقد هویت هم بشود. مخفی گاه‌های سقط جنین سرعت و سکوت را پیشه می‌کنند. و به همین دلیل تعداد پرونده‌های قضایی برای متخلفان این عمل- عاملان و مراجعان- چندان زیاد نیست زیرا معدود اتفاق می‌افتاد که مأموران بتوانند موفق به کشف این مخفی گاه یا دستگیری عوامل سقط جنین بشوند. زیرا با وجود تراکم چشمگیر تقاضا، هر لحظه و هر زمان ممکن نیست که بشود اثری از فعالیت‌های چنین افرادی به دست آورد.

سقط جنین همواره یکی از آن بحث‌ها و بگومگوهایی بوده که مسئولان یا در پاسخ سکوت کرده‌اند، چون نمی‌خواستند تار و پود موضوع از هم شکافته شود، یا واقعاً پاسخی نداشتند.به بیانی دیگر تزریق مرتب این باور در اذهان عمومی که: «جامعه ما یک جامعه اسلامی و دینی است و ارزش‌های اسلامی در این جامعه مانع از ارتکاب فساد می‌شود.» نظری بسیار ساده است که یا قرار است جامعه را نادان فرض کنیم یا چشم‌هایمان را بسته‌ایم و با لبخند، از پشت چشم‌های بسته سعی داریم پیرامون را بنگریم.

اما آنچه آشکار است این است که هم اکنون آمار مراجعات به بازار ناصرخسرو برای داروهای سقط چنین بسیار بالاست و این آمار روزانه افزوده می‌شود بدون آن که عواقب مصرف داروهای سقط جنین در جامعه هشدار داده شود. به همین علت نه می‌توانیم مصرف کنندگان این داروها را نادیده بگیریم و یا به دلیل آن که مرتکب عمل خلاف شرع شده‌اند از جامعه طردشان کنیم و نه می‌توانیم نص قانون مبنی بر غیرقانونی بودن سقط جز در مواردی که به تأیید پزشکی قانونی برسد و موجب عوارض جانی برای مادر یا نوزاد بشود را زیر پا بگذاریم.

به گزارش شبکه ایران، بر اساس آخرین آمار اعلام شده در سال ۷۷ ، هر سال حدود ۹۰ هزار جنین در کشور به صورت قانونی و غیرقانونی سقط می‌شوند، یعنی به طور متوسط هر روز ۲۲۱ جنین و هر ساعت ۹ جنین و به گفته کارشناسان از ۹۰ هزار سقط در سال، ۸۰ هزار سقط غیرقانونی انجام شده است.

اما حتی دست پزشکی قانونی نیز از آمار سقط‌جنین‌های غیرقانونی خالی است. فقط آمار سقط‌ جنین‌های قانونی و سقط‌های غیرقانونی که منجر به فوت می‌شوند، در پزشکی قانونی ثبت می‌شود که همین آمار نیز نشان می‌دهد در سال ۸۹، ۴ هزار و ۲۰۲ مورد مجوز سقط صادر شده که نسبت به سال پیش از آن ۱۸٫۸ درصد افزایش داشته است.

شاید این موضوع توجیهی برای وجود نداشتن آمار در مورد سقط ‌جنین باشد اما باید گفت سقط‌ جنین نیز مانند برخی از اقدام‌های غیرقانونی دیگر، در کشور انجام می‌شود و نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت و از آنجا که این سقط‌ها را افراد غیرمتخصص و در شرایط غیربهداشتی انجام می‌دهند، تبعاتی دارند که بیشتر اوقات جبران‌پذیر نیست.

مجید ابهری ، آسیب شناس اجتماعی در این باره گفت: متأسفانه بر اساس اعلام مراکز قانونی ، سقط جنین‌های غیر قانونی و مخفی بیش از سقط جنین‌های مجاز است.

نه می‌توانیم مصرف کنندگان این داروها را نادیده بگیریم و یا به دلیل آن که مرتکب عمل خلاف شرع شده‌اند از جامعه طردشان کنیم و نه می‌توانیم نص قانون مبنی بر غیرقانونی بودن سقط جز در مواردی که به تأیید پزشکی قانونی برسد و موجب عوارض جانی برای مادر یا نوزاد بشود را زیر پا بگذاریم.

در نهایت راه حل کاهش آمار سقط جنین در میان زوج‌ها افزایش آگاهی جوانان از روش‌های پیشگیری از بارداری است . زیرا اگر روش‌های درست تنظیم خانواده و راه‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری در سطح وسیع آموزش داده شود ، مسلماً میزان تقاضا برای سقط جنین کاهش قابل توجهی می‌یابد. هم چنین در مورد مقابله با افرادی که با برقراری روابط نامشروع اقدام به سقط جنین کرده‌اند می‌بایست مراکز غیر قانونی و غیر مجاز که این کار را انجام می‌دهند شناسایی نموده و با تشدید مجازات آن‌ها و ایجاد مراکز نگهداری از کودکان ناخواسته و اطلاع رسانی در مورد خطرات جانی و عواقب دنیوی و اخروی سقط جنین جنایی به ویژه از طریق تلویزیون و رادیو در کوتاه مدت از آمار سقط جنین کاست.

«آیا بعد از سقط جنین امکان بارداری دارم؟» یا «چقدر زمان نیاز دارم تا بعد از سقطی که داشتم باردار شوم؟» و … این سوال های رایجی است که برای تمام زنانی که بارداری موفقی نداشته اند، پیش می آید و از اطرافیان، والدین و حتی پزشک خود این سوال را می پرسند.

شاید باورش برای شما سخت باشد اما این حقیت است که سقط جنین در بارداری اول یک مسئله بسیار شایع است. همانطور که آمار جهانی نشان می دهد از هر چهار زنی که تلاش برای بارداری داشته اند یک نفر آن ها سقط جنین را تجربه کرده است. شاید این آمار کمی ترسناک به نظر برسد،‌ اما با مطالعه آمار متوجه خواهید شد که تنها زنی نیستید که نتوانستید جنین را تا زمان موعد حفظ کنید.

سقط جنین به از دست دادن جنین تا قبل از هفته بیستم بارداری اطلاق می شود. حدود 10 تا 15 درصد بارداری ها، به دلایل مختلفی دچار سقط می شوند. احتمال سقط جنین، معمولا در سه ماهه اول بارداری بسیار بالا است و به طور معمول اگر سه ماه اول بارداری با موفقیت بگذرد، خطر از دست دادن جنین نیز به شدت کاهش پیدا می کند.


سقط جنین برای زنان باردار علاوه بر سختی و رنج های جسمی، ناراحتی روحی نیز به همراه دارد و در بسیاری از موارد افراد را برای بارداری مجدد نگران می کند. سقط جنین در بارداری اول به این معنا نیست که شما نمی توانید باردار شوید و بارداری موفقی داشته باشید، بلکه آمار نشان میدهد که حدود ۸۵ در صد زنانی که یک بار سقط جنین داشته اند، در دفعه بعد بارداری موفقی را تجربه کرده اند. همچنین زنانی که بیش از یک بار سقط جنین داشته اند، در تلاش های بعدی خود ۷۵ درصد موفق بوده اند.


بارداری بعد از سقط جنین بعد از چند وقت امکان پذیر است؟

معمولا بعد از یک بار سقط جنین، پزشکان انجام آزمایشی را توصیه نمی کنند، زیرا شانس بارداری موفق در فرد کم نشده است. البته این بستگی به تاریخچه پزشکی فرد دارد، مثلا برخی از سقط های دو ماهه دوم

به دلیل اختلال در گردن رحم است، اما در بسیاری از موارد، سقط های سه ماهه اول به دلیل ناهنجاری های کروموزومی می باشد که در حاملگی های بعدی رخ نمی دهد و حاملگی بعدی با موفقیت انجام می شود.

برای بارداری مجدد بهتر است به بدن زمان داده شود، از اینرو بسیاری از پزشکان به فردی که دچار سقط جنین شده است، توصیه می کنند مدتی صبر کند تا بتواند در آینده بارداری موفقی داشته باشد. زیرا همانطور که گفته شد بدن فرد برای بازسازی نیاز به زمان دارد و مدتی طول می کشد تا رحم خود را بازسازی کند و پوشش دیواره آن قوی و سالم شود.

مدتی زمانی که پزشک به افزاد مختلف برای اقدام دوباره به بارداری توصیه می کنند، متفاوت است و این مدت زمان با توجه به شرایط روحی و جسمی فرد در نظر گرفته می شود.



به طور کلی اگر فرد از شرایط روحی و جسمی خوبی برخوردار باشد،‌ می تواند پس از گذشت دو یا سه دوره قاعدکی از سقط، اقدام به بارداری کند. البته توصیح می شود قبل از اقدام به بارداری مجدد فرد با پزشک معالج خود مشورت کند تا از سلامت جسمی خود و توانایی رحم مطمئن شود.



در صورتی که پزشک بعد از گذشت سه ماه به شما گفت که هنوز بدن شما آماده نیست، نباید نگران باشید زیرا ترمیم رحم در برخی افراد زمان بیشتری نیاز دارد. از همین رو پزشکان به برخی از افراد توصیه می کنند بعد از سقط جنین بین شش ماه تا یک سال صبر کنند و بعد از این دوران اقدام به بارداری مجدد کنند.

اینکه میگن[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] شهری حاوی مقدار زیادی [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]میباشد و باعث سقط جنین می شود و احتمال دارد نوزاد عقب مانده به دنیا بیاید ، درست است؟