موضوع: لکنت زبان

● لکنت زبان « STUTTERING »
اکثر کودکان قبل از سن سه سالگی به نوعی دچار ناروان خوانی می باشند و نمی توانند شکل صحیح کلمات و جملات را بیان کنند حال چنان والدین برخورد نامناسبی را با این شیوه تکلم کودکان خود داشته باشند این حالت میتواند منجر به تثبیت و تشدید در ناروان خوانی کودکان گردند اما واکنش طبیعی والدین نسبت به این ناروان خوانی سبب خواهد شد این مسئله با گذشت زمان برطرف گردد و افراد از شیوه ی تکلم مناسبی برخوردار گردند. در افراد لکنتی در هنگام صحبت کردن با انقباض صورت، فشار بسیار، مکث و تکرار کلمات می خواهند صحبت نمایند و چنانچه این حالت از سوی دیگران مورد تمسخر قرار گیرد سبب خواهد شد که فرد الکن در جمع کمتر صحبت کند، گوشه گیر شود و این عدم ارتباط با دیگران می تواند وضعیت لکنت زبان او را وخیم تر نماید.
روان شناسان نقش استرس و فشارهای روانی را در تشدید لکنت زبان بسیار مؤثر می دانند زیرا دیده شده است کودکان لکنتی در میان خانواده هایی بزرگ شده اند که والدینی بسیار سخت گیر و تنبیه کننده وجود داشته است و این سخت گیری و تنبیه شدید می تواند منجر به لکنت زبان کودکان گردد. عامل دیگر اینکه در سن قبل از ۵ سالگی به دلیل عدم هماهنگی بین سرعت فکر و تکلم، کودکان نمی توانند یه همان سرعتی که افکار در ذهنشان ایجاد میشود آنها را به زبان بیاورد و گفته می شود عدم انطباق بین سرعت فکر و زبان یکی از عوامل ایجاد لکنت زبان می باشد. از شش سالگی به بعد عامل بسیار مهم این است که از آنجا که کودکان در سن ۶ سالگی پا را از محیط گرم و صمیمی خانواده جدا کرده و وارد محیطی ناآشنا به نام مدرسه می گذارند چنانچه محیط مدرسه در جذب عاطفی کودکان مؤثر واقع نباشد کودکان این محیط را بیگانه تصور کرده و نسبت به آن شدیداً می ترسند. و همین عامل ترس می تواند منجر به لکنت افراد گردد.
عامل دیگر وجود نقش دوزبانگی در کودکان بوده بدین معنا که چنانچه والدین قبل از سن ۵ سالگی به کودکان خود علاوه بر زبان مادری بک زبان بیگانه دومی بر روی روان خوانی گفتار کودک تأثیر منفی بگذارد و از آنجا که لازم است کودکان در یک لحظه نسبت به یک مفهوم از دوزبان گوناگون استفاده کنند برای آنها بسیار سخت می باشد.
عامل دیگر تبدیل اجباری چپ برتری به راست برتری در کودکان می باشد و تحقیقات نشان داده است چنانچه والدین بالاجبار بخواهند در کودکان خود فعالیتهایی گوناگون را به قسمت راست بدن انجام دهد این حالت می تواند عامل تداخلی را در نیمکره های چپ راست مغز بوجود آورد و بر روی فرایند تکلم نیز تأثیر بگذارد .
عامل دیگر نقش صدمات وارده بر قسمت های مختص گویایی می باشد و آسیب وارده بر ناحیه بروکا، ورنیکه میتواند تکلم انسان را تحت تأثیر خود قرار دهد. هر نقش عوامل اقتصادی – اجتماعی نیز در رشد گویایی بسیار مهم است به طوریکه نشانگر آن است که کودکانی که در خانواده های مرفه زندگی می کنند به دلیل اینکه والدینشان فرصت مناسب را جهت تمرین و تکرار کلمات با کودکان خود در اختیار دارند و میتوانند به موقع آنها را تشویق نمایند. و از وسایل آموزشی و کمک آموزشی بسیاری بهره مند گردد از رشد کلامی خوبی نسبت به کودکانی که در خانواده های ضعیف زندگی می کنند برخوردار هستند. کودکان خانواده های فقیر والدینشان نمی توانند به موقع آنها را تشویق نمایند و یا اینکه به دلیل اشتغال مناسب و مداوم کمتر در کنار فرزندانشان حضور دارند و نمی توانند تمرین و تکراری را در جهت بیان صحیح کلمات داشته باشند .
عامل دیگر نقش وجود تغذیه نامناسب و بیماری های سخت خصوصاً دوران کودکی می باشد گرفتار شدن به بیماری خصوصاً در زمان حساس یادگیری تکلم برای کودکان ضربه سختی را وارد می کند زیرا این کودکان بخاطر داشتن بیماری از سایر کودکان فاصله گرفته و برای مدت های طولانی گوشه گیر می شوند و فرصت برقراری ارتباط با همسالان خود را که نقش مؤثری در رشد کلامی آنان دارد پیدا نمی کند.
آخرین عامل فرضیه معروف پیش داوری در کودکان الکن ( لکنتی ) می باشد بدین معنا که فرد لکنتی از آن جایی که قبل از اینکه شروع به صحبت کردن نماید در ذهن خود تصور می کند که اگر شروع به تکلم کند او همراه با مکث و تکرار می باشد این پیش داوری وضعیت او را در هنگام تکلم برتر می نماید و منجر به تشدید لکنت زبان آن میگردد.
داشتن اعتماد به نفس بالا، تمرین و تکرار، تشویق به موقع، تمرین و تکرار با صدای بلند در جلوی آینه به تنهایی و در حضور جمع برای برطرف کردن لکنت زبان بسیار مؤثر است زیرا نداشتن اعتماد به نفس و خجالتی بودن مانع از تکلم افراد می شود.
دیده شده است افراد لکنتی که تنها هستند راحت کلمات و جملات را بیان می کنند ولی همین طور که در حضور جمع قرار می گیرند نمی توانند به شکل صحیح صحبت کنند لازم است این تمرینات به صورت جدی دنبال گردد و نکته دیگر این است که بسیاری از کودکان شیوه ی تکلم غلطی را از دیگران یاد میگیرند.
مثلاً چنانچه کودکی از اطرافیان خود نوع شیوه ی تکلم خاصی را بشنود به همان شیوه تکلم می نماید پس لازم است کلمات به شکل صحیح از سوی دیگران بیان شوند تا یادگیری غلط صورت نپذیرد.
● رشد پیش از تکلم در کودکان :
کودکان قبل از اینکه تکلم کنند و نیازها و خواسته ای خود را از طریق کلامی با دیگران در ارتباط بگذارند می توانند به شیوه های گوناگون نیازهای خود را به دیگران منتقل نمایند. تحقیقات نشان داده است که بیان صداهای مبهم هم در کودکان ناشنوا در هنگام تقلا نیز وجود دارد اما از آن جایی که کودکان ناشنوا فیدبک یا بازخورد مناسبی را از صدای خویش بدست نمی آورند کم کم این صداهای مبهم نیز خاموش می گردد معمولاً گفته می شود گریه کودکان از یک ماهگی می تواند نشانگر یکی از علائم مهم گرسنگی باشند و کودکان از طریق گریه و فریادها می توانند وضعیت جسمانی و روانی خود را به دیگران نشان میدهند.
مثلاً دو دست خود را بالا آورده بدین معنا که مرا بغل کنید و یا اینکه با دست خود به قاشق غذاخوری زده و آن قدر از جلو دهان خود دور کرده بدین معنا که دیگر غذا نمی خواهم بر این اساس است که گفته می شود از عوامل مهم رشد پیش از تکلم که در ارتباطات گوناگون با دیگران مؤثر است می توان به بیان صداهای مبهم از طریق قان و قون، وق وق کردن در کودکان اشاره کرد و همچنین گریه و فریادها و همچنین انجام حرکات و اشارات برای سازگاری آنان بسیار مناسب می باشد و بدین شکل است که آنها با گذشت زمان کم کم شروع به آغاز تکلم به شکل صحیح می کنند در بسیاری از کودکان این وضعیت ها مورد تشویق والدین قرار گرفته و سبب خواهد شد که تسریعی در فرایند رشد تکلم آن ایجاد کرده و روابط بین نگهدارنده کودک و تأمین نیازهای کودک عامل بسیار مهمی در تداوم و افزایش رشد کلامی کودکان می باشد بسیاری از کودکان از اینکه بخواهند دیگران را متوجه کنند گرفتار بیماری یا دردی هستند با گریه کردن می توانند یه دیگران وضعیت خود را نشان دهند.

اگر با کودک چهارساله خود حرف می زنید و فراموش می کنید که او فقط چهار سال دارد،شاید به این دلیل است که او بسیار پرحرف است! فرزندتان عاشق صحبت کردن، نجواکردن، آواز خواندن و فریاد زدن است. او بسیار اجتماعی است و درباره خودش با هرکسی که می بیند، حرف می زند. مثلا" به همسایه می گوید:" مادرم یک لباس جدید دارد." یا به یک بچه در پارک می گوید:" من یک ماشین آتش نشانی دارم."( دراین سن، او واضح تر و با صدایی که شباهت بیشتری به یک فرد بالغ دارد، حرف می زند. به همین دلیل مجبور نیستید مثل گذشته حرف هایش را برای دیگران ترجمه کنید.) وقتی تنها بازی می کند، با خرگوش پشمالویش و حتی خودش حرف می زند.بعضی از والدین می گویند که کودک چهارساله آنها فقط زمانی که خوابیده ساکت است.(به یاد داشته باشید، همان طور که کودکان چهارساله ازنظر رشد فیزیکی با یکدیگر تفاوت دارند، ازنظر توانایی های گفتاری، مثل تلفظ، جمله سازی و به کاربردن کلمات نیز با یکدیگر متفاوتند.)
زبان کودک شما غنی و متنوع است. او از بازی با کلمات با استفاده از وزن آنها لذت می برد(می خوام بگیرم کلاهم، از نوک کلاغ سیاهم، از روی لبه اتاقم)، بیش از حد اغراق می کند(تو را بیشتر از یک میلیون ستاره دوست دارم). و برای اینکه شما را بخنداند، سادگی های احمقانه از خود نشان می دهد( رفتم باغ وحش و یک جوجه میمون و یک جوجه گوریل دیدم). گاهی بازی با کلمات، ساده لوحی ها یا اغراق در مورد کلمات، او را به دردسر می اندازد.
● زبان گفتاری (صحبت کردن)
در این سن، فرزندتان از زبان به شیوه پیچیده تری بهره می گیرد. قادر است نیازهایش را واضح تر بیان کند (لطفا" پرده ها را بکش، نور چشمانم را می زند). سوال های پیچیده تری از شما می کند( مامان، وقتی کوچک بودی، کدام برنامه تلویزیون را تماشا می کردی؟) و احساسات خود را بیان می کند( مرا ناراحت کردی). برای گفتگو با همتای خود از زبان بهره می برد( حالا نوبت من است، بعدا" نوبت تو است)، از خود دفاع می کند( من را نزن)، یا بازی های نمایشی اجرا می کند( خداحافظ، مجبورم الان بروم سرکار).
در چهار سالگی ، دایره لغات او بسیار گسترده شده است( بیش از ۱۵۰۰ لغت) به نحوی که برای صحبت کردن از جمله هایی با بیش از ۵ کلمه استفاده می کند. امکان دارد فصاحت او در به کارگیری جمله های پیچیده شما را به تعجب وادارد،جمله هایی نظیر:" درواقع، امروز تصمیم گرفته ام که به جای رفتن با اتوبوس، پیاده به مهد کودک بروم."
ساختار و دستور زبان جمله هایی که به کارمی برد از صحت بیشتری برخورداراست. پیشوند "می" را به افعال زمان حال اضافه می کند( او می آید، او می دود) و می تواند به خوبی نوع مالکیت را بیان کند( کتاب شما مال خودتان است). با این همه، در این سن هنوز هم اشتباهات آشکاری را مرتکب می شود. مثلا" ممکن است به جای "هوا" بگوید "هواها" زیرا او از راه شنیدن یادگرفته که برای جمع بستن اسم، باید "ها" به آن اضافه کرد، یا به جای دوخت می گوید دوزید، زیرا برای ساختن زمان گذشته دربعضی جاها از "ید" استفاده می شود. او تازمانی که نحوه درست به کاربردن افعال و اسامی بی قاعده را یاد بگیرد، به همین ترتیب آنها را به کارخواهد برد.
او در این سن برای تلفظ اصوات گفتاری مشکل، بیشتر تلاش می کند،اصواتی نظیر ل، ر، س، ت، ش، چ، ج و ث. با این همه، تا سن شش یا هفت سالگی قادر به تلفظ صحیح این اصوات نیست.
● ماکانونی یا ماکارونی
زمانی که فرزندتان کلمه ای را اشتباه تلفظ می کند، مانند "خموم" برای "حمام"، یا به کاربردن زمان گذشته اشتباه برای یک فعل، مثل پزید به جای پخت، اشتباه او را تصحیح نکنید، او را مسخره یا تنبیه نکنید (او این کار را عمدا" انجام نمی دهد). بهتر است آنچه را او سعی می کند بگوید، به شکل صحیح با عبارت و صدایی عادی تکرار کنید. مثلا": " بله، وقت حمام رفتن است" یا "هواپیمایی که به کمک بابا ساختی، خیلی زیبا است." فرزندتان شاگرد بی نظیری است و همچنان که با گذشت زمان به ساختار زبانی که به کار می برید، گوش فرا می دهد، به اشتباهات خود نیر پی خواهد برد.
● لکنت زبان ( مشکل گفتاری)
طبیعی است که یک کودک چهارساله گاهی دچار لکنت زبان شود( هنگام حرف زدن مکث می کند یا یک عبارت، یک کلمه یا بخشی از آن را چندین بار تکرار می کند). چنین حالتی زمانی پیش می آید که جریان ذهن کودک سریع تر از حرف های اوست، به خصوص زمانی که او هیجان زده یا مضطرب است. اگر کودک دچار لکنت زبان شده است از گفتن عبارت هایی مانند "لکنت زبان داری"، " از اول بگو" یا شمرده تر صحبت کن" خودداری کنید و میان حرفش نپرید.
درعوض، با کودکتان آهسته و آرام صحبت کنید (به نحوی که الگویی برای او باشید). با استفاده از حالت چهره و زبان اشاره به او نشان دهید که به مضمون صحبت های او توجه دارید، به نحوه حرف زدنش، و از قراردادن او در موقعیت هایی که به نظر می رسد باعث چنین واکنشی می شود، موقعیت هایی نظیر اجبار او به صحبت درباره وضعیت تحصیلی و مدرسه نزد اقوام خودداری کنید.
گاهی لکنت زبان مربوط به یک موضوع هیجانی است. اگر فرزندتان به هنگام بعضی از آشفتگی های خانوادگی دچار لکنت زبان می شود( مثلا" طلاق یا تولد خواهر یا برادر تازه) یا فقط وقتی که تحت فشار خاصی قرار می گیرد دچار لکنت می گردد
( مثلا" وقتی که از او انتقاد می کنید)، احتمالا" نوعی واکنش عاطفی ازخود نشان می دهد. شاید او از بیان احساس واقعی خود می ترسد، دراین مواقع،هنگامی که درحال صحبت است، به او اطمینان دهید که بدون انتقاد کردن به حرف هایش گوش می دهید. حرف او را قطع نکنید و او را تشویق کنید تا احساسات خود را بیان کند ( به خصوص خشم خود را). بدین نحو لکنت زبان به تدریج کاهش پیدا می کند.
● زبان دریافتی ( درک)
کودک چهارساله شما می تواند مفهوم درخواست های شما را درک نماید و از خواسته های شما پیروی کند (حتی اگر سه خواسته پی درپی باشد). به عنوان مثال، هنگامی که به او می گویید:" بشقابت را بردار، باقیمانده غذا را در سطل زباله بریز و ظرف را در ظرفشویی بگذار"، مفهوم هرسه عبارت را درک می کند. او می تواند به داستانی گوش کند، معنای آن را درک نماید و درباره آنچه در داستان اتفاق افتاده با شما صحبت کند
( در حالی که سیر داستان را به یاد دارد).
اگر به نظر می رسد که کودکتان حرف های شما را درک نمی کند و مشخص است که این حالت نوعی مخالفت طبیعی نیست، امکان دارد مشکل شنوایی داشته باشد( گوش دردهای رایج ممکن است بر شنوایی و گفتار کودک تاثیر بگذارد) یا در پردازش زبان اشکال وجود داشته باشد.
● چه زمانی باید برای کمک گرفتن مراجعه کرد
درصورت وجود هریک از نشانه های زیر، فرزندتان را نزد یک آسیب شناس زبان و گفتار ببرید تا از نظر گفتاری و شنوایی مورد ارزیابی قرارگیرد:
بسیاری از لغات را اشتباه تلفظ می کند، برای بیان منظور خود با مشکلات زیادی روبه رو است( حرف های بیشتر کودکان چهارساله باید حتی برای افرادی غیراز اعضای خانواده قابل درک باشد)، به نظر می رسد حرف های دیگران را درک نمی کند، اغلب یا برای یک دوره دو تا سه ماهه دچار لکنت زبان می شود یا زمانی که سعی می کند منظور خود را بیان کند، حرکات غیرارادی از خود نشان می دهد( مثلا" عضلات صورتش می پرد). به یاد داشته باشید که تاخیر درصحبت کردن به این معنی نیست که کودکتان باهوش نیست یا از ارزش وجودی او یا شما چیزی کم می شود.
گرچه ممکن است پذیرش اینکه مشکلی درمیان است برایتان سخت باشد( شما عاشق فرزندتان هستید و می خواهید او هیچ مشکلی نداشته باشد)، نکته حیاتی آن است که به او کمک کنید. با بهره گیری از روش درمانی مناسب، او می تواند بر مشکلات خود غلبه کند. درغیراین صورت، اگر او نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند، بعدها ازنظر اجتماعی احساس انزوا می کند.
اگر کودکتان به گفتاردرمانی نیاز دارد، نگران نشوید. دراین سن، گفتار درمانی اغلب به کمک بازی و درشرایط آرام انجام می شود. می توانید از پزشک فرزندتان تقاضا کنید که شما را به یک متخصص گفتاردرمانی یا یک متخصص بهداشته روانی معرفی کند
( درصورتی که مشخص شده که ممکن است کودکتان مشکل عاطفی داشته باشد).
● تشویق درزمینه رشد زبانی
بهترین روش برای رشد مهارت های کلامی کودکتان، حرف زدن با شماست. وقتی که با کودکتان حرف می زنید، به این نکته مهم توجه کنید که او باید پیام را درک کند تا بتواند پاسخ دهد.
هرروز زمانی را درنظر بگیرید که بتوانید به تنهایی با فرزندتان حرف بزنید و او رامورد توجه خاص خود قرار دهید( می توانید برای این کار حداقل ۱۵ دقیقه وقت بگذارید). اطمینان پیدا کنید که همه عوامل مزاحم موجود را از صحنه خارج کرده اید، به خصوص تلویزیون را- به نحوی که بتوانید صدای یکدیگر را به وضوح بشنوید. به او اجازه دهید به شما بگوید به چه چیزی فکر می کند، چه کاری انجام می دهد و چه احساسی دارد. از او بپرسید:" آیا درمدرسه نقاشی کردی؟" یا "دوستت چه کاری کرد که این قدر عصبانی شدی؟" (پاسخ دادن به سوال های خاص ساده تر از پرسش های عمومی است، مثلا"، امروز چه کار کردی؟" شاید او آنقدر کار انجام داده باشد که نمی داند کدام را تعریف کند). اگر او تمایل چندانی به حرف زدن ندارد، درطول روز به صحبت های او گوش کنید. زمانی که او می گوید:" دوستم در مدرسه زمین خورد"، درواقع روزنه ای برای شروع گفت و گو با او یافته اید.
شنونده خوبی باشید. با کودکتان از طریق چشم ارتباط مستقیم برقرار کنید( این کارنشان می دهد که به صحبت های او علاقه مند هستید) و به او فرصت دهید تا افکار خود را تنظیم کند و صحبت او را قطع نکنید. زمانی که به حرف های او گوش می کنید، واکنش های غیرکلامی نشان دهید( می توانید با تکان دادن سر حرف او را تصدیق کنید) یا بگویید:" بیشتر برایم تعریف کن" یا " بعد از آن چه اتفاقی افتاد؟" یا " تو باید عصبانی شده باشی" تا او را به گفت و گوی بیشتری تشویق کنید.
درطول یک گفت و گوی خانوادگی، دیگران را ترغیب کنید تا به کودکتان امکان صحبت کردن بدهند و نظر او را تایید کنید( کودک نیازدارد که به او توجه کنید و به حرف هایش گوش دهید). اگر او بی وقفه صحبت می کند، از گفتن این جمله خودداری کنید که :" هنوز حرف هایت تمام نشده؟" یا او را پرحرف خطاب نکنید( زیرا با این کار او از حرف زدن احساس گناه خواهد کرد و ممکن است ازهمه کناره گیری کند). درعوض به او بگویید:" حالا نوبت خواهرت است که حرف بزند. دلمان می خواهد که به آنچه می گویی گوش کنیم، ولی لازم است که برای چند دقیقه ساکت بنشینی". این روش به او یاد می دهد که شنونده خوبی باشد.
کتاب خواندن نیز برای فرزندتان بسیار اهمیت دارد. همچنان که او به کلمات گوش می دهد و نظر خود را درباره داستان بیان می کند، تلفظ، کاربرد لغت، گنجینه واژگان و درک مطلب او تقویت می شود. می توانید از او بپرسید:" کدام قسمت داستان را دوست داشتی؟" یا " فکر می کنی چرا خرگوش فرار کرد؟"
همیشه الگوی خوبی برای مهارت های گفتاری فرزندتان باشید. او عمدتا" از شما یاد می گیرد که چگونه با دیگران صحبت کند.
اگر با کودکتان حرف می زنید، به آنچه می گوید گوش کنید، و برای او فضایی آرام ایجاد کنید، جایی که همه افکار و احساساتش پذیرفته شده است. به این ترتیب، فرزندتان درطول زندگی به راحتی احساسات خود را بیان خواهد کرد.