موضوع: نشانه اهل علم از منظر حضرت امام باقر علیه السلام

علم و عالم نشانه‌هایی دارد که با آن شناخته می‌شود. هر کسی ممکن است مدعی چیزی شود. مثلا برخی مدعی دکتری هستند. این‌ها گاه حتی مدرک دکتری را نیز دارند، ولی هیچ نشانه‌ای از دکتری در آنان دیده نمی‌شود؛ زیرا هیچ دکترین و نظریه‌ای ندارند که بدان به عنوان دکتری شناخته شوند؛ چرا که نشانه مشخص مدعی دکتری، داشتن دکترین است.

کسی که مدعی است ذاکر خداوند است او هم نشانه‌ای دارد که همان آرامش است که خداوند بصراحت از آن به عنوان نشانه ذکر الله یاد کرده است.(رعد، آیه 28) از این رو هر که از ذکر الله اعراض کند آرامش و آسایش خود را از دست می‌دهد و در زندگی به سختی و گرفتاری مبتلا می‌شود.(طه، آیه 124)
عالم و دارنده علم هم نشانه‌ای دارد که حضرت امام محمد باقر علیه السلام در یکی از سخنان خویش به دو نشانه اصلی اشاره می‌کند. آن حضرت در باره نشانه‌های عالم و دانشمند فرموده اند: لا یكُونُ اَلْعَبْدُ عالِماً حَتّی لا یكُونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَنْ دُونَهُ؛ هیچ بنده‌ای عالم نباشد تا اینكه به بالا دست خود حسد نبرد و زیر دست خود را خوار نشمارد.(تحف العقول ص293)
متاسفانه اکثر مدعیان علم ،گرفتار این دو امر یعنی حسادت و تحقیر دیگران هستند. یعنی نسبت به کسانی که در مرتبه بالاتری از دانش هستند حسادت می‌ورزند و نسبت به کسانی که پایین‌تر از نظر علمی هستند رویه تحقیر و کوچک بینی را درپیش می‌گیرند. در حالی که عالم واقعی کسی است که نسبت به دیگران اهل غبطه است و می‌خواهد خود را به درجه کمالی آنان برساند و در این راه تلاش می‌کند و از رشد علمی آنان سود برده و در کنار ایشان به رشد و تعالی خود کمک می‌کند و نسبت به دیگرانی که پایین‌تر هستند تواضع و خاکساری دارد. پس اهل علم نه تنها حسود نیست و کسی را به سبب کم دانشی و بی اطلاعی تحقیر نمی‌کند بلکه نسبت به بالاتر خود غبطه می‌خورد و کمال آنان را برای خود انگیزه تلاش و حرکت علمی قرار می‌دهد و نسبت به پایین‌تر ازخود نیز تواضع به خرج می‌دهد و می‌کوشد تا آنان را به مرتبه بالاتر بیاورد.