موضوع: تفسیر قطره ای سوره مبارکه حمد

به نام خدای بزرگ و مهربان

سلام علیکم
در این مطلب 4 نکته به طور خلاصه از تفسیر سوره مبارکه حمد (فاتحة الکتاب) با الهام از تفسیر شریف المیزان تقدیم می‎کنیم.

تبرک جستن به نام خداوند بزرگ و یاری جستن از او
1 - هر سوره از قرآن کریم با مارک و علامت (بسم الله الرحمن الرحیم) مشخص و تزیین گردیده و برکتی مضاعف یافته است. با همین الگو در زندگی هم باید همه کارهایمان با نام خداوند متعال آغاز گردد. از سویی امام رضا علیه السلام در روایتی عبارت (بسم الله) را به معنای داغی دانسته‏اند که انسان به خود می‎زند تا معلوم شود بنده کیست.
توضیح : (سمه) به معنای علامت داغی است که روی گوسفند می‎زنند تا شماره داشته و از دیگران متمایز باشد.
سبع المثانی
2 - اگر به قرآن کریم به دقت مراجعه بفرمایید بسم الله ابتدای سوره مبارکه حمد جزء آیات شمرده شده اما در بقیه سوره‎ها شماره‎ آیه به بسم الله اختصاص نیافته است. هر چند که بقیه سوره‎ها به جز سوره توبه هم با بسم الله شروع می‎شوند و حتی روایت داریم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هنگام نزول سوره‎ها از بسم‎الله بین آنها متوجه شروع و پایان سوره می‎شدند اما در اینجا تأکید بر این است که بسم الله سوره حمد جزئی از خود سوره است صرفنظر از آنکه هر سوره با بسم الله آغاز می‎شود و به آن تزیین می‎گردد. از مولا علی علیه السلام روایت شده که فرمود : بسم الله الرحمن الرحیم جزء سوره مبارکه حمد است و رسول خدا صلی الله علیه و آله همواره آن را می‎خواند و آیه اول به حساب می‎آورد و این سوره را سبع المثانی می‏نامید.
توضیح آنکه (سبع) حاکی از 7 آیه بودن این سوره مبارکه است و مثانی هم ظاهراً به دلیل آن گفته‏اند که در نمازها دو بار (در رکعت اول و دوم) خوانده می‎شود.
رحمان و رحیم
3 - رحمان و رحیم دو صفت خداوند متعال است که از مهربانی و رحمت خداوند بزرگ حکایت می‎کند با این تفاوت که (رحمان) نشانه رحمت همه‎گیر و (رحیم) نشانه رحمت‎ باثبات، دائم و خاص برای مؤمنان است. به بیان دیگر خداوند به دلیل صفت رحمانیت بر همه موجودات اعم از مؤمن و کافر رحمت خود را وسعت داده ولی با توجه به صفت رحیم بودن، رحمت خاص خداوند بزرگ در جهان آخرت هم شامل حال مؤمنین می‎شود.
تفاوت حمد و مدح
4 - عبارت (حمد) و (مدح) تشابه زیادی به هم دارند. هر دو به معنای ثناگویی و ستایش کردن است. با این توضیح عبارت (الحمد لله) در ابتدای این سوره مبارکه نشانه چیست؟
(حمد) به معنای ستایش و ثنا در برابر عملی زیبا است که ثناشونده به اختیار خود انجام داده اما (مدح) هم این ثنا را شامل می‎شود هم ثنا در برابر عمل اختیاری! پس شما بوی خوش یک گل را مدح می‎کنید نه حمد (چون گل اختیاری در این بوی خوش نداشته است)
ان شاء الله در مطالب بعدی نکات دیگری تقدیم خواهد شد.
والحمد لله رب العالمین