انسان اشرف مخلوقات زمین یا عالم هستی ؟
پرسشی که گه گاه گوشه و کنار شنیده می شود این است که انسان که اشرف مخلوقات خوانده می شود ، ایا منظور فقط کره زمین می باشد یا منظور کل آنچه در عالم هستی ، هست و بین تمام مخلوقات خداوندی اشرف مخلوقات می باشد ، برای رسید به پاسخ با ما همراه باشید.
من فکر کردم که بهتره برای بهتر روشن شدن موضوع از بعضی قسمتهای تفسیر آیه 70 سوره اسراء که مرتبط با موضوع هست استفاده کنیم :
وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً
ترجمه الميزان، ج13، ص: 215
اينك مىگوئيم: انسان در ميان. ساير موجودات عالم خصوصيتى دارد كه در ديگران نيست، و آن داشتن نعمت عقل است، و معناى تفضيل انسان بر ساير موجودات اين است كه در غير عقل از ساير خصوصيات و صفات هم انسان بر ديگران برترى داشته و هر كمالى كه در ساير موجودات هست حد اعلاى آن در انسان وجود دارد.
” وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا”- بعيد نيست كه مراد از” من خلقنا- كسانى كه خلق كرديم” انواع حيوانات داراى شعور و همچنين جن باشد كه قرآن آن را اثبات كرده، آرى قرآن كريم انواع حيوانات را هم امتهايى زمينى خوانده، مانند انسان كه يك امت
ترجمه الميزان، ج13، ص: 217
زمينى است، و آنها را به منزله صاحبان عقل شمرده و فرمود:” وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ” «1» و اين احتمال با معناى آيه مناسبتر است، چون مىدانيم كه غرض از آيه مورد بحث بيان آن جهاتى است كه خداوند با آن جهات آدمى را تكريم كرده، و بر بسيارى از موجودات اين عالم برترى داده، و اين موجودات- تا آنجا كه ما سراغ داريم- حيوان و جن هستند، و اما ملائكه از آن جايى كه موجودات مادى و در تحت نظام حاكم بر عالم ماده قرار ندارند نمىتوانيم آنها را نيز مشمول آيه بگيريم.
برتری بر بسیاری از مخلوقات
بنا بر اين معناى آيه اين مىشود كه ما بنى آدم را از بسيارى از مخلوقاتمان كه حيوان و جن بوده باشند برترى داديم، و اما بقيه موجودات كه در مقابل كلمه” بسيار” (كثير) قرار دارند يعنى ملائكه خارج از محل گفتارند، زيرا آنها موجوداتى نورى و غير مادى هستند و داخل در نظام جارى در اين عالم نيستند، و آيه شريفه هر چند در باره انسان بحث مىكند و ليكن از اين نظر مورد بحث قرارش داده كه يكى از موجودات عالم مادى است كه او را به نعمتهايى نفسى و اضافى تكريم كرده است.
.
.
.
تازه نهايت حرفى كه مىتوانيد بزنيد اين است كه بگوئيد: آيه شريفه از بيان برتر بودن انسان از ملائكه ساكت است، ما هم مىگوئيم سكوت اعم از اين است كه ملائكه برتر از انسان باشد، آيه اگر از آن ساكت است از اين نيز ساكت است، زيرا ممكن است واقعا انسان و ملائكه هيچيك بر ديگرى برترى نداشته باشد، و با هم مساوى باشند.
و باز هم به فرض كه تسليم شويم و بپذيريم كه آيه دلالت بر تفضيل ملائكه بر انسان دارد، تازه نهايت حرفى كه شما مىتوانيد بزنيد اين است كه بگوئيد جنس ملائكه بر جنس آدم برترى دارد، و اين حرف منافات ندارد با اينكه بعضى از افراد بنى آدم افضل از ملائكه باشند مانند انبياء (ع).
(1) و نيست هيچ جنبندهاى در زمين و نه پرندهاى كه مىپرد و به دو بالش مگر آنكه امتهايى مثل شمايند و تقصير نكرديم در كتاب از چيزى پس بسوى پروردگارشان محشور مىشوند. سوره انعام، آيه 38.
برای اطلاعات بیشتر به ترجمه تفسیر المیزان مراجعه کنید.
پرسش و پاسخ دینی و مذهبی صفحه 22
