اگر روزی مقدر است تلاش برای رزق بیشتر چه معنایی دارد؟
مرحوم قطب‌الدین راوندی روایت کرده است: روزی از امام جعفر صادق(ع) سؤال کردند: روزگار خود را چگونه سپری می‌فرمایید؟
حضرت(ع) در جواب فرمودند: عمر خویش را بر چهار پایه اساسی سپری می‌نمایم: می‌دانم آنچه روزی برای من مقدر شده است، به من خواهد رسید و نصیب دیگری نمی‌گردد. می‌دانم دارای وظايف و مسئولیت‌هایی هستم، که غیر از خودم کسی توان انجام آنها را ندارد. می‌دانم مرا مرگ درمی‌یابد و ناگهان بدون خبر قبلی مرا می‌رباید؛ پس باید هر لحظه آماده مرگ باشم. و می‌دانم خدای متعال بر تمام امور و حالات من آگاه و شاهد است و باید مواظب اعمال و حرکات خود باشم. (مستدرک وسائل الشیعه، محدث نوری، ج 12، ص 172، ح 15)
روزی برای همه مخلوقات است
براساس آیات و روایات روزی برای همه مخلوقات است و حتی ابلیس و شیاطین از روزی خودشان بهره‌مند می‌شوند چنانکه کافران و دیگران بهره‌مند می‌گردند و هرگز روزی آنان به دیگری داده نمی‌شود. امام حسین(ع) می‌فرماید: لیست العفهًْ بمانعهًْ رزقا و لا الحرص بجالب فضلا و ان الرزق مقسوم و الأجل محتوم و استعمال الحرص طالب المأثم؛ نه خودداری از حرام و ناپسند، مانع روزی می‌شود و نه حرص، روزی بیشتر می‌آورد، که روزی تقسیم شده و اجل حتمی است و حرص به سوی گناه می‌کشد.
رزق همواره ما را تعقیب می‌کند
حضرت امیرالمؤمنین(ع): «اِن الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبک فان انت لم تأته اتاک» (نهج البلاغه، نامه ۳۱) بنابر این روایت ما دو گونه رزق و روزى داریم. رزقى که به سراغش می‌رویم. و رزقى که به سراغمان می‌آید. این رزق طالب که به سراغ ما می‌آید رزقى است که همواره ما را تعقیب می‌کند حتى اگر از آن فرار کنیم ما را رها نمیسازد همان طور که رهایى از چنگال مرگ ممکن نیست.
حضرت رسول اکرم(ص): لو اَنَّ ابنَ آدم فَرَّ من رِزقِه کما یَفِرُّ من المَوتَ لادرکه کما یدرکه الموت (مکارم الاخلاق ۲/۳۷۷) این گونه رزق ریشه در قضاى الهى دارد و هیچ گونه تغییر و تحولى در آن صورت نمی‌گیرد.
علامه طباطبایى می‌فرماید: روزى و روزىخوار متلازم همند و معنى ندارد که روزىخوار در مسیر زندگى طالب بقاء باشد اما رزقى برایش نباشد همینطور ممکن نیست رزقى محقق باشد و روزىخوارى در بین نباشد و نیز رزق از مایحتاج روزىخوار افزون باشد و لذا رزق داخل در قضاى الهى است.
اما قسم دیگر روزى (رزق مطلوب) رزقى است که براى طالب آن مقدّر شده است.
اگر آنرا طلب کنیم و مشروط و علل لازم وصول به آنرا مراعات کنیم چنین رزقى را به دست می‌آوریم و در واقع تلاش ما در جهت رسیدن به این گونه روزى، جزءالعلّة است و اگر در کنار دیگر علل مهیاى عالم غیب قرار گیرد مسلماً دستیابى به آن حتمى است.
امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «اطلبوا الرّزق فانّه مضمون لطالبِه» طلب نمائید روزى را که مضمون و مقدر است اما براى طلبکننده آن».
همان طور که طلب بدون ضمانت بىمعنى است تضمین رزق بدون طلب نیز در این قسم (روزى مطلوب) ناممکن است.
و لذا از این دو قسم روزى که از ناحیه خداى بزرگ براى بندگان معین گشته است .قسمى از آن بدون قید و شرط و به عبارتى رزق طالب و قسمى دیگر مشروط است و مطلوب.
روزى بی‌قید و شرط در هر حال انسان را طلب می‌کند و تا پیمانه قابلیت انسان از اینگونه رزق پر نشود اجل و مرگ انسان فرا نمىرسد. حضرت رسول اکرم(ص): «الا و اِنّ الرُّوحَ الاَمینَ نَفَتَ فى روعِى اَنَّه لن تَموتَ نَفْسٌ حَتّى تستکمل رزقها»(الکافى، ۲/۷۴/۲).
اما روزى مطلوب و مشروط حتمیت و ضرورتش مشروط به انجام امورى و در نظر گرفتن مسائلى است که بدون ترتیب و انجام شرائط محقق نمی‌شود. البته باز باید در نظر داشت که رزق در لغت به معناى چیزى است که از آن بهره برده می‌شود؛
«الرزق ما یُنْتَفع بِه». چه بسیار چیز‌ها که انسان‌ها مالک می‌شوند ولی بهره‌ای از آنها نمی‌برند.
روزى محتوم قابل کاهش و فزونى نیست؛ نه حرص انسان حریص آنرا به جریان می‌اندازند و نه افسردگى انسان بی‌میل آنرا باز مىدارد. حضرت رسول اکرم(ص): ان الرِّزقَ لا یجُرُّهُ حرص حریصٍ و لایَصْرِفُه کراهیة کارِهٍ (البحار، ۷۷/۶۸/۷)
اما بر اثر چگونگى انجام مقدمات روزى مطلوب، میتوان روزى مطلوب را کاهش یا افزایش داد.
براى نمونه حسن نیت و دوام بر طهارت از امورى است که روزى مطلوب را افزایش مىدهد. رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) در پاسخ به کسی که گفت دوست دارم رزق بر من وسیع شود، فرمودند: دُمْ على الطَّهارة یُوَسَّعْ علیک فى الرزق.
امام على(ع) نیز در روایتی فرمودند: «من حَسُنَت نیّته زیدَ فى رزقه».
چند لینک دیگر از سایت نورآسمان:
